Literature

There is another variety of poetic challenges in which every foot of a verse is composed by a different poet. The one who composes the first line has the responsibility to provide enough room for other poets to develop on the idea. Metrical feet should ideally grow in complexity and culminate in the fourth line. Doubtless, all four lines should be self-complete, and the verse, taken as a whole, should appear as a single unit. We provide a couple of examples of this type taken from Bhoja-prabandha.

ಸಭಾಪರ್ವದಲ್ಲಿ ದ್ರೌಪದಿ ಅನುಭವಿಸುವ ಅಪಮಾನ ಮನಃಕ್ಲೇಶಗಳು ಮಹಾಭಾರತದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಅನುಭವಿಸಿರಬಹುದಾದ ದಾರುಣ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಾವು ಊಹಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ.  ದ್ರೌಪದಿ ಪಾಂಡವರಂತಹ ಮಹಾವೀರರನ್ನು ಗಂಡಂದಿರನ್ನಾಗಿ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾರಾಣಿ. ಅಂತಹ ಹೆಣ್ಣನ್ನು, ಅದೂ ಅಗ್ನಿಕನ್ಯೆ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಳಾಗಿದ್ದವಳನ್ನು ತುಂಬಿದ ರಾಜ ಸಭೆಗೆ ಎಳೆದುತಂದು ವಸ್ತ್ರಾಪಹರಣದ ತನಕ ಹೋದರೆಂದರೆ, ಇದೆಂಥ ಶಿಷ್ಟ ಸಮಾಜ? ಅಪಮಾನ ಮಾಡಿದವರು, ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳು, ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಮುಂತಾದ ಸಕಲ ವಿದ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪರಿಣತರಾಗಿದ್ದು, ನಾಗರೀಕಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಅರಸುಗಳು.

The following two verses are solutions to a single challenge that posits Viṣṇu is Śiva:

कपाली च कलापी च शिरसा भाति योऽवतात्।

स देहार्धसमासक्तकेशवश्चन्द्रशेखरः॥ (Shankar Rajaraman)

May Śiva who wears a skull as his crest-jewel and Kṛṣṇa who wears peacock feather in his diadem protect us in the form of Hari-hara. In this undivided manner, Viṣṇu is indeed Candra-śekhara.

A note about the translation of verses:

In translating Sanskrit into English, we had to chart our course through a thoroughly challenging terrain. The reason for this is not hard to seek: the two languages have widely differing modalities of structure and substance. Sanskrit bears a stark resemblance with gold: it is naturally radiant and eminently malleable. And in translating it into English—in trying to fashion ornaments of it—we could not help corrupting it! Indeed, this is a problem that bedevils all translations.

ಪಾಂಡವರಲ್ಲಿ ಭೀಮ, ಆಕಾರ ಮತ್ತು ಸ್ವಭಾವ ಎರಡರಲ್ಲಿಯೂ ವಿಶಿಷ್ಟನಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾನೆ.  ಕಪಟ, ಕುತಂತ್ರಗಳಾಗಲೀ, ಇರದ ನೇರ ನುಡಿ ನೇರ ನಡೆಯವನು.  ಇವನ ಅಸಾಧ್ಯ ಹಸಿವಿನಿಂದಾಗಿ ಇವನಿಗೆ ವೃಕೋದರನೆಂಬ ಹೆಸರೂ ಸಹ ಇದ್ದಿತು.  ತನ್ನ ಮಗನ ಹಸಿವಿನ ಪ್ರಮಾಣ ಅರಿತಿದ್ದ ಕುಂತಿ, ಏಕಚಕ್ರನಗರದಲ್ಲಿ ಐವರು ಮಕ್ಕಳೂ ತಂದ ಭಿಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಧವನ್ನು ‘ಭೀಮ ಪಾಲು’ ಎಂದು ತೆಗೆದಿಡುತ್ತಿದ್ದಳು.  ಇಂಥ ಭೀಮ ದಿನ ಗಟ್ಟಳೆ ಉಪವಾಸ ಕೂಡ ಇರಬಲ್ಲವನಾಗಿದ್ದ.  ಬಕನಂತಹ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು, ಅದೊಂದು ವಿನೋದದ ಆಟವೆಂಬಂತೆ ತಣ್ಣಗೆ ಕೊಂದು ಬರುವ ಭೀಮ ಮಕ್ಕಳಿಂದ, ದೊಡ್ಡವರತನಕ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮುದಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಭಿಕ್ಷಾನ್ನದ ರುಚಿ ಇರದ ಆಹಾರವನ್ನು ಅರೆಹೊಟ್ಟೆ ಉಂಡೂ ಉಂಡು ಬೇಸತ್ತಿದ್ದ ಭೀಮನಿಗೆ ಬಕನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಹೊರಟಂದು ಸುಗ್ಗಿ.  ಗಾಡಿ ಅನ್ನ ಹಾಲು ತುಪ್ಪ ಭಕ್ಷ್

Introduction

ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಸುಭಾಷಿತಚಮತ್ಕಾರದ ಕೆಲವೊಂದು ಅನುವಾದಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ.

ಮರ್ಕಟಸ್ಯ ಸುರಾಪಾನಂ ಮಧ್ಯೇ ವೃಷ್ಚಿಕದಂಶನಮ್ |

ತನ್ಮಧ್ಯೇ ಭೂತಸಂಚಾರೋ ಯದ್ವಾ ತದ್ವಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ ||

ಮಂಗ ಸೆರೆಯ ಕುಡಿಯಿತು,

ಮೇಲೆ ಚೇಳು ಕಡಿಯುತು,

ಮತ್ತೆ ಭೂತ ಬಡಿಯಿತು,

ಏನಕೇನೊ ಆಯಿತು (ಸು.ಚ., ಪುಟ ೯೮)

ಯುದ್ಧಾರಂಭವಾದ ಮೇಲೆ, ತನ್ನ ಹನ್ನೊಂದು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿ ಸೈನ್ಯ, ಭೀಷ್ಮ, ದ್ರೋಣ, ಕರ್ಣ ಮಹಾವೀರರ ನೆರವಿನಿಂದ ಜಯದ ಭರವಸೆ ಹೊತ್ತಿದ್ದ ದುರ್ಯೋಧನ, ತನ್ನ ತಮ್ಮಂದಿರನ್ನೂ, ಮಕ್ಕಳನ್ನೂ, ಮಿತ್ರರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ಛಲವನ್ನು ಬಿಡುವುದಾಗಲೀ, ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬದುಕುವುದಾಗಲೀ ಅರ್ಥಹೀನವೆನಿಸುತ್ತದೆ ಅವನಿಗೆ.  ಹಾಗಾಗಿ ಕಡೆತನಕ ಹಗೆತನದ ಕವಚ ತೊಟ್ಟೇ ಬದುಕಿ ವೈಶಂಪಾಯನ ಕೊಳದ ಬಳಿ ಭೀಮನಿಂದ ಹತನಾಗುವ ದುರಂತನಾಯಕನಾಗುತ್ತಾನೆ.

ರಣಮುಖದೊಳೀ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮದ

ಕುಣಿಕೆ ತಪ್ಪದೆ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರದ

ಭಣಿತೆ ನೋಯದೆ ವೀರ ವೃತ್ತಿಯ ಪದದ ಪಾಡರಿದು |

ಸೆಣಸು ಸೋಂಕಿದ ಛಲದ ವಾಸಿಯೊ-

ಳಣುವ ಹಿಂಗದೆ ಜೀವದಾಸೆಗೆ

ಮಣಿಯದಳಿದುದನೆಲ್ಲ ಬಲ್ಲರು ಕೃಷ್ಣ ಕೇಳೆಂದ || (ಗದಾಪರ್ವ 08.41)

ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಇವರಿಬ್ಬರ ಕೆಲವೊಂದು ಅನುವಾದಗಳನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ. ಮೊದಲಿಗೆ ಬಿಡಿಮುತ್ತನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಚತುರ್ಮುಖಮುಖಾಂಭೋಜವನಹಂಸವಧೂರ್ಮಮ |

ಮಾನಸೇ ರಮತಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಸರ್ವಶುಕ್ಲಾ ಸರಸ್ವತೀ ||

ನಾಲ್ಮೊಗನ ಸಾಲ್ಮೊಗದ ತಾವರೆಯ ಬನದೊಳಗೆ

ರಾಜಿಸುವ ಹಂಸರಮಣಿ

ಚಿರಕಾಲ ವಿಹರಿಸಲಿ ನನ್ನ ಮಾನಸದೊಳಗೆ

ಸರ್ವಾಂಗಧವಳೆ ವಾಣಿ (ಬಿ.ಮು., ಪುಟ ೬)

ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಈ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳ ಹಲಕೆಲವು ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ತೌಲನಿಕವಾಗಿ ಸಮೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ಮೊದಲಿಗೆ ಇಬ್ಬರೂ ಅನುವಾದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಸಮಾನಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ.

ಕರಾರವಿಂದೇನ ಪದಾರವಿಂದಂ

      ಮುಖಾರವಿಂದೇ ವಿನಿವೇಶಯಂತಮ್ |

ವಟಸ್ಯ ಪತ್ರಸ್ಯ ಪುಟೇ ಶಯಾನಂ

      ಬಾಲಂ ಮುಕುಂದಂ ಮನಸಾ ಸ್ಮರಾಮಿ ||

ಹಸ್ತಕಮಲದಿಂದ ತನ್ನ ಚರಣಕಮಲವ