ವಿಡಂಬನೆಯೆಂಬುದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ. ವಿಡಂಬನೆ ಅಥವಾ ಅಣಕುವಾಡು ಎಂದರೆ ಮೂಲ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಒಂದು ಕೃತಿಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಅದೇ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅನುಕರಿಸಿಕೊಂಡು ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಹಿತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಕೃತಿಯನ್ನು ಲಘುವಾಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವಿದೆ ಎಂದಲ್ಲ. ಆದರೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಲಘುವಾದ ಹಾಸ್ಯಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ತಂದಾಗ ಹುಟ್ಟುವ ಆಸ್ವಾದನೀಯತೆ ಅವರ್ಣ್ಯ! ಹೀಗೆ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಕೃತಿಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಅಣಕುವಾಡನ್ನು ರಚಿಸುವುದು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ನಡೆದುಬಂದಿದೆ. ಕಾಳಿದಾಸನ ಮೇಘದೂತವನ್ನು ಕಂಡು ಅದರಂತೆಯೇ ಬಂದ ದೂತಕಾವ್ಯಗಳ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಅದರ ವೈಶಾಲ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಕ್ವಾಚಿತ್ಕವಾಗಿ ಕೆಲವೊಂದು ಬಿಡಿಯಾದ ಹಾಡುಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅಷ್ಟು ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ರಚನೆಯಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಜಿ.ಪಿ ರಾಜರತ್ನಂ ಅವರ "ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ" ಎಂಬ ಕೃತಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಲವು ಸ್ವಾರಸ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ಅಣಕುಗಬ್ಬ. ಅದರಲ್ಲಿ ಹಳಗನ್ನಡಕಾವ್ಯಗಳ ಸಂಪಾದನೆಯ ವಿವಿಧಹಂತಗಳಿಂದ ಮೊದಲಾಗಿ ಕವಿಗಳ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ತನಕ ಹಲವು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ವಿಡಂಬಿಸಿ ಚಿತ್ರಿಸಿಸದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲೇ ಹೇಳುವ ಬಿನ್ನಹದ ಒಂದು ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕನ್ನಡಿಯಂ ತೋಱಿದೊಡತ್ಯುನ್ನತಸಲ್ಲಕ್ಷಣಂಗೆ ಮುಳಿಸಾಗದು ಮ-
ತ್ತೆನ್ನದೆ ಮೂಕೊಱೆಯಂಗಾ ಕನ್ನಡಿಯಂ ತೋಱೆ ಬೈಗುಮಿಱಿಗುಂ ಕೊಲ್ಗುಂ||
ಸರಿಯಾಗಿದ್ದವರಿಗೆ--ಸಲ್ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವರಿಗೆ--ಕನ್ನಡಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರೆ ಅವರೇನೂ ಬೇಸರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಮೂಕೊರೆಯರಿಗೆ--ಮುಖ ಸರಿಯಿಲ್ಲದವರಿಗೆ--ಕನ್ನಡಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದರೆ ಬಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ಇರಿಯುತ್ತಾರೆ, ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಇಂತಹ ವಿಡಂಬನಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡದೇ ತಮಗೇ ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಂಡು ಕೋಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು ಮೂರ್ಖರಷ್ಟೇ ಆಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.
"ಮಹಾಕವಿಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ"ಯಲ್ಲಿ ಆದ್ಯಂತವಾಗಿ ಮುಖಪುಟದಿಂದ ತಪ್ಪುಒಪ್ಪೋಲೆಯ ತನಕ ವಿಡಂಬನೆಯೇ ತುಂಬಿದೆ. ಮೊದಲ ಪುಟದಲ್ಲಿ "ಗುಂಡ್ಲುಪಂಡಿತ ಶ್ರೀ ರಾಜರತ್ನ ಕೃತ ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ ಮಹಾಗ್ರಂಥವನ್ನು ಶ್ರೀಯುತರುಗಳಾದ ________ ಇವರ ಮುನ್ನುಡಿಗಳೊಡನೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಿ.ಪಿ ರಾಜರತ್ನಂ ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು" ಎಂದು ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಬರೆದವರೆಲ್ಲರ ಹೆಸರನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಗೋವಿಂದಪೈಗಳು, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರು, ಗೋಕಾಕರು, ಬೇಂದ್ರೆಯವರು, ಎಸ್ ವಿ ರಂಗಣ್ಣ ಮೊದಲಾದ ಹಲವರು ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿರಿಯರಿಂದ ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಬರೆಸಿ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಮುಖಪುಟದಲ್ಲೇ ಮುದ್ರಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಅಣಕು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ! ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಾವ್ಯಪ್ರಪಂಚದ ಹತ್ತುಹಲವು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ ಹಾಸ್ಯರಸದ ಲೇಪನವನ್ನು ಮಾಡಿರುವ ಜಿ.ಪಿ ರಾಜರತ್ನಂ ಅವರ ಕುಶಲತೆ ಹಾಗೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಚಿತ್ರಣಗಳ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದದಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ಕೃತಿಯು ವ್ಯರ್ಥಪದಗಳೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ರಚಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಲ್ಲ. ಅತಿಯಾದ ವೈಮರ್ಶಕಪ್ರಜ್ಞೆಯು ರಸಾಸ್ವಾದಕ್ಕೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗದೇ ಹೋಗುತ್ತದೆಯೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ ಪ್ರಕೃತಲೇಖನದ ಬಹುಭಾಗ ಮೂಲವನ್ನು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಷ್ಟೇ ಆಗುತ್ತದೆಯಲ್ಲದೇ ಅದರ ಕುರಿತ ಯಾವುದೇ ನಿಷ್ಠುರವೈಮರ್ಶ್ಯವ್ರತದ ಚರ್ಚೆಯಿಲ್ಲ!
ಸಂಪಾದಕ ಮಂಡಳಿ
ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿರುವವರು "ಗುಪ್ತಸಂಪಾದಕಪಂಚಕ"(ಗು.ಸಂ.ಪಂ). ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ಮರೆಮಾಚುತ್ತಿರಲು ಕಾರಣವನ್ನೂ ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ - "ದ್ರುಪದರಾಜನಂದನೆಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲು ವಿಕ್ರಮಿಸಿದ ಪಂಚಪಾಂಡವರಂತೆ ಈ ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಶತಕಾರ್ಧತ್ರಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಾಹಸಗೈದಿರುವ ನಾವೈವರು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ಅಡಗಿಸಿದ್ದೇವೆ. “ಹೂವಿನಿಂದ ನಾರೂ ನಾರಿಯ ಮುಡಿಗೇರಿತು" ಎಂಬ ನಾಣ್ನುಡಿಯಂತೆ 'ಮಹಾಕವಿಯ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವ ವ್ಯಾಜದಿಂದ ಈ ಐವರು ಯಃಕಶ್ಚಿತ್ತುಗಳಾದ ಪಂಚಸಂಪಾದಕರು ತಾವೂ ಖ್ಯಾತರಾದರು' ಎಂಬ ಅಪವಾದಕ್ಕೆ ಪಕ್ಕಾಗಬಾರದೆಂಬುದೇ ಮೇಲೆ ನಮೂದಿಸಿದ ನಮ್ಮ ಪವಿತ್ರ ಪರಮೋದ್ದೇಶವು" ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಮ್ಮದು 'ಅಳಿಲ ಸೇವೆ'; ನಾವು 'ಎಲೆಮರೆಯ ಕಾಯಿಗಳು'; 'ಬಲಗೈ ಮಾಡುವುದು ಎಡಗೈಗೆ ತಿಳಿಯಬಾರದು' ಎಂಬುದು ನಮ್ಮ ಗಾಯತ್ರಿ, ಅಲ್ಲದೇ 'ಕರ್ಮಣ್ಯೇವಾಧಿಕಾರಸ್ತೇ ಮಾ ಫಲೇಷು ಕದಾಚನ' ಎಂಬುದು ನಮ್ಮ ತಾರಕಮಂತ್ರ. ಅಸ್ತು ಇತ್ಯಲಂ.”
ಇಷ್ಟಾದರೂ ಗು.ಸಂ.ಪಂ.ದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮರು "ಕನ್ನಡಾಂಗ್ಲೋಭಯಭಾಷಾಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂದೆನಿಸಿದವರು ಮುಂದೆ "ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಸ್ತೋತ್ರಪಂಚಕ"ವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅದನ್ನೂ ಸೇರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಅವರ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ ಜಯಂತಿಯ ಶಾಸನಪದ್ಯವಲ್ಲರಿ ಎಂದು ಇನ್ನಷ್ಟು ಪದ್ಯಗಳೂ ಮುಂದೆ ಇವೆ. ಅವರಿಗೆ "ಬೈಲಿಂಗ್ಯುಅಲ್ ಬಿಗ್ ಭಾರತಿ" (bi-lingual big Bharati) “ಭಾಮಿನೀರಮಾರಮಣ" “ಭಾಮಿನೀ ಭಾಗ್ಯವಿಧಾತಾ" "ಅಭಿನವಾರ್ಧಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ" ಎಂಬಂತಹ ಬಿರುದುಗಳೆಲ್ಲ ಇವೆಯಂತೆ! ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕಾವ್ಯಗಳು ೫೦ ಪದ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೆ ಈತನದು ೨೫ ಪದ್ಯಗಳಾದ ಕಾರಣ "ಅಭಿನವಾರ್ಧಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ"ಎಂಬ ಬಿರುದು. ಆ ಬಳಿಕ ಗು.ಸಂ.ಪಂ.ದಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯವರ ಭಾಷಣವೊಂದು ಮುಂದೆ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಪಂಚಮರ ಪರಮನವೀನಸ್ವಾಗತಗೀತೆಯನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದ್ವಿತೀಯರ ಅದ್ವಿತೀಯ ಪ್ರಶಂಸಾಮಾಲಿಕೆಯಿದೆ. ಚತುರ್ಥರ ಚತುರ್ವಿಂಶತಿವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮಾಲೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾವವೂ ಇದೆ.
ಇದೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಮೊದಲ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ವಿಶೇಷಸೂಚನೆಯೊಂದು ಇದೆ - “ಕಾವ್ಯಕರ್ತೃವೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರನೂ "ಗುಪ್ತಸಂಪಾದಕ ಪಂಚಕ"ವೂ ಸರ್ವವೂ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಜಿ.ಪಿ ರಾಜರತ್ನಂ ಎಂ.ಎ ಎಂಬವರೆಂದು ಈಗತಾನೆ ಈ ಕೃತಿ ಅಚ್ಚಾದ ಮೇಲೆ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ" ಎಂದು. ಮುಂದೆ ಆ ಕಾವ್ಯದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಗು.ಸಂ.ಪಂ.ದವರು ಈ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ ಲೇಖನವನ್ನೂ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಸಂಪಾದಕರ ಮಂಡಳಿಯ ಒಳಹೊರಗೆ ನಡೆಯುವ ಹಲವು ವಿಷಯಗಳ ಗೊಂದಲ ಗದ್ದಲ ಚರ್ಚೆ ಭಾಷಣ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಸಂಕ್ಷೇಪವಾದ ಪರಿಚಯ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಪರಿಚಯ
ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಹೆಸರು ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿ(೧) ಎಂದೂ ಇವನ ತವರೂರು ತಾವರೆಪುರ(೨)ವೆಂದೂ ತಂದೆಯ ಹೆಸರು ಲಕ್ಷ್ಮೀರಮಣ(೩)ನೆಂದೂ ಹೆಣ್ಣುಕೊಟ್ಟ ಮಾವನ ಹೆಸರು ಪರ್ವತ(ಬೆಟ್ಟದಯ್ಯ)(೪) ಎಂದೂ ಕೆಲವು ಪದ್ಯಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಪುರುಷನಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿಗೆ ತಾವರೆಯ ಮನೆಯಲಿ ಜನಿಸಿ ಪಳವಾ
ತೊರೆದು ಲೋಕವ ಪೊರೆದ ಲಕ್ಷ್ಮೀರಮಣನಣುಗನೊಲು
ಪುರುಷಸರಸತಿ(೧)ಯೆನಿಸಿ ತಾವರೆಪುರ(೨)ದ ಬಸಿರಲಿ ಜನಿಸಿ ಪಳವಾ
ತೊರೆದು ಕಬ್ಬವ ಬರೆದ ಲಕ್ಷ್ಮೀರಮಣ(೩) ಸುತನಾನು ||
..... ಮೂರು ಹೆಸರಿನ ಮೂರು ಕಾವ್ಯದ ಆರು ಪಾದದ ಭಾಮಿನಿಯ ವಾ
ಗ್ಧಾರೆ ನುಡಿಯೊಳಗಾದ ಪರ್ವತನಳಿಯ(೪) ನಾನಲ್ತೆ ||
ಕವಿಯ ಮತ ಯಾವುದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿಲ್ಲ! ಏಕೆಂದರೆ ಕವಿ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಂದೇ ಉಸುರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸುವ ಅಪೂರ್ವಸಂಪ್ರದಾಯವುಳ್ಳವನಾಗಿದ್ದಾನೆ. (ಈತನ ಮತವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದವರಿಗೆ ಏತನ್ಮತೀಯರು ೫೦೦೦ ರುಪಾಯಿಗಳ ಬಹುಮಾನ ಕೊಡುವುದಾಗಿ ಜಾಹೀರಾತು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.)
ಈ ಕವಿಯ ಬಿರುದಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
೧. ಪ್ರಾಕ್ಕಾವ್ಯಪರಬ್ರಹ್ಮ- ಪ್ರಾಚೀನಪ್ರೌಢಪ್ರಬಂಧಪಿನಾಕಿ - ಪರಮಾಲಂಕಾರಪ್ರದರ್ಶನಪ್ರವೀಣಪದ್ಮನಾಭ - ಈ ಮೂರು ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಕವಿಯು ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೇ ಸ್ತುತಿಸುವುದರಿಂದ ಆಸ್ತಿಕಲೋಕವು ಕೊಟ್ಟಿರುವುದು.
೨. ಪುರಾತನಕವಿಕೇಸರಿ - ಪುರಾಣಕವಿತಾವಿಚಕ್ಷಣ - ಪ್ರಾಚೀನಕಾವ್ಯಶಿರೋಮಣಿ - ಪ್ರಾಕ್ಪುರಾತನಕವಿರಾಜ -ಪ್ರಪ್ರಾಚೀನಕವಿರತ್ ನ- ಇವು ನಾಸ್ತಿಕಲೋಕವು ಆಸ್ತಿಕಲೋಕಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದುಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದು ಜಗತೀವಳಯಕ್ಕೆ ತೋರಿಸಿಕೊಡಲು ಕೊಟ್ಟ ಬಿರುದಾವಲಿ ಪಂಚಕವು.
೩. ಕರ್ಣಾಟಕಕುಲಕ್ರಮಾಗತಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗಪ್ರತಿಪನ್ನಪ್ರಚಂಡಪರಮೇಶ್ವರ - ಸಕಲಸುನಿಪುಣಸಾಹಿತ್ಯಸರ್ವಸ್ವಸಂಯುಕ್ತಸರ್ವೇಶ್ವರ - ಆತ್ಮಗೌರವಕ್ಕೆ ಮಿಗಿಲಾದುದು ಮುಗಿಲ ಕೆಳಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಲು ಕವಿ ತನಗೆ ತಾನೇ ಕೊಟ್ಟುಕೊಂಡ ಎರಡು ಬಿರುದುಗಳು
೪. ಕವಿನರಪಾಳ - ಕರ್ಣನಾಟಕಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸರಕ್ಷಣೆಗೋಸ್ಕರ ಕೊಟ್ಟುಕೊಂಡ ಬಿರುದು
೫. ಕುಳಕಪ್ರಿಯ - ಈತನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ತಲೆದೋರುವ ಕುಳಕವನ್ನು ಕಂಡು ಗು.ಸಂ.ಪಂ.ವು ಕೊಟ್ಟ ಬಿರುದು
೬. ಮಹಾಕವಿ - ನಿನ್ನೆಗಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಕವಿಗಳೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಮಹಾಕವಿ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಇವನನ್ನೂ ಮಹಾಕವಿ ಎಂದು ಗು.ಸಂ.ಪಂ. ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಕವಿಯ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಬರೆದವರ ಬಗೆಗೆ ಹೀಗಿದೆ - ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಶಸ್ತ್ರಮೆ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಶಸ್ತ್ರಿಕನಲಾ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ಎಂಬ ಸತ್ಕವಿಯ ಸೂಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಾರ್ಥಕಗೊಳಿಸಿದ ದುಷ್ಟಬುದ್ಧಿಯೆಂಬವನ (ಈ ದುಷ್ಟಬುದ್ಧಿ ಯಾರೆಂದು ಪತ್ತೆಯಾಗಿಲ್ಲ) ದೊಡ್ಡಯ್ಯನ ದೌಹಿತ್ರನಾದ ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಿಯ ವಿಸ್ತರವ್ಯಾಖ್ಯಾನದೊಡನೆ ಲೋಕಹಿತಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕಾಲನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಕೂಡ ಒಂದು ಪದ್ಯದಿಂದ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. “ಶಾಂತವಾಗಲಿ ನಮ್ಮ ಜನ..." ಎಂಬ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಾಂತ ಎಂದರೆ ನವರಸವಾಗಲಿ - ೯, ಮೂರಕ್ಷರ- ೩, ನಮ್ಮ- ಎರಡಕ್ಷರ- ೨, ಜನ- ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ- ೦, ಹಾಗಾಗಿ ಶಾಂತವಾಗಲಿ ನಮ್ಮ ಜನ=೯೩೨೦, ಹೀಗೇ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಲಿನಿಂದ ೨೨೧೦, ಮುಂದಿನ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ "ಸಹ" ಎಂಬ ಶಬ್ದವಿದೆ ಅಂದರೆ ಕೂಡುವುದು ೯೩೨೦+೨೨೧೦=೧೧೫೩೦ ಹೀಗೇ ಏನೇನೋ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೊನೆಗೆ ೫೧೧ ಬರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಶಕವರ್ಷ ೫೧೧ರಲ್ಲಿ ಕೃತಿ ಮುಗಿಯಿತು ಎಂದು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಒಂಭತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಮೂರು ಶತಮಾನ ಮುಂಚಿನ ಮಹಾಕ್ಷುದ್ರಕಾವ್ಯವು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿದೆ, ಜೈನನಾದ ನೃಪತುಂಗನಿಗಿಂತ ಮೂರು ಶತಮಾನ ಹಿಂದಿನ ಈತ ಬೌದ್ಧನಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬ ಸಂಶಯವನ್ನೂ ಗು.ಸಂ.ಪಂ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಕೃತಿಯ ಸಂಪಾದನೆ ಹಾಗೂ ಕೃತಿಗಳ ಪರಿಚಯ
ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವಾಗ ಎರಡು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾ ಗುಪ್ತಸಂಪಾದಕ ಪಂಚಕವು ತಿಳಿಸುವುದು ಒಂದು ಪಾತಾಳದ ಪ್ರತಿ, ಇನ್ನೊಂದು ಅಟ್ಟದ ಪ್ರತಿ. ಮುಖ್ಯಪಾಠವಾಗಿ ಪಾತಾಳದ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ್ದರೆ ಪಾಠಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಅಟ್ಟದ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕಾವ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಿ ಎಂಬಾತನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೂ ಕೂಡ ಇದೆ ಎಂಬುದು ಹಿಂದೆಯೇ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತಷ್ಟೆ!
ಮಹಾಕವಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕೃತಿಯೆಂದರೆ "ಶತಕಾರ್ಧತ್ರಯೀ" ಎಂಬ "ತ್ರಿಲೋಕತುಲ್ಯು ಮಹಾಕ್ಷುದ್ರಕಾವ್ಯಪ್ರಪಂಚವು" ಎಂದು ಮೊದಲ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾ ಅದಕ್ಕೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಯನ್ನು ಹೀಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಐವತ್ತೇ ಪದ್ಯಗಳಿರುವ ಕಾರಣ ಕ್ಷುದ್ರಕಾವ್ಯಗಳಾಗಿವೆ. ಹಾಗೂ ಮಹಾಕವಿ ಬರೆದ ಕಾರಣ ಮಹಾಕ್ಷುದ್ರಕಾವ್ಯವು ಎಂದು ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ! ಶತಕಾರ್ಧತ್ರಯೀ ಐವತ್ತು ಪದ್ಯಗಳ ಮೂರು ಕಾವ್ಯಗಳು.
೧. ಕರ್ಣನಾಟಕಪುರಾಣವು ಅಥವಾ ಸಾಲಂಕೃತಶತಕಾರ್ಧಷಟ್ಪದವು - ಎಂಬ ಣತ್ವೋದ್ಧರಣಮಹಾಕ್ಷುದ್ರಕಾವ್ಯ ಪ್ರಪಂಚವು
ಈ ಐವತ್ತು ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ "ಕರ್ಣಾಟಕ"ವೇ ಅಥವಾ "ಕರ್ನಾಟಕ"ವೇ ಎಂಬ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯನ್ನು ಏಳು ಗತಿಗಳಲ್ಲಿ ಐವತ್ತು ಷಟ್ಪದಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷಸರಸ್ವತಿಯ ಕಾವ್ಯದ ನಾಂದಿಯ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಸ್ಮರಣೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಆ ಬಳಿಕ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಪೀಠಿಕೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಪ್ರಶಂಸೆ ಕುಕವಿನಿಂದೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾವ್ಯಗಳ ಪರಂಪರೆಯಂತೆಯೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಆತ್ಮಪ್ರಶಂಸೆಯ ಒಂದು ಪದ್ಯ-
ಬೋಳುಗವಿಗಳ ಹೂಳಿಸುತೆ ಬಲುಗೋಳುಗವಿಗಳ ಸೀಳಿಸುತೆ ಮೇಣ್
ಕೋಳಿಗವಿಗಳ ಕಿರಿಚುನಾಲಿಗೆ ಹಿಡಿದು ಕೀಳಿಸುತೆ
ಹಾಳುಗವಿತೆಯ ಕುಕವಿ ಮಾರನ ಭಾಳಲೋಚನನೆನಿಸಿ ಕವಿನರ
ಪಾಳಬಿರುದಿನ ಪುರುಷಸರಸತಿ ಪೆಸರಿನವ ನಾನು||
ಇದರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ಅಟ್ಟದ ಪ್ರತಿಯ ಪಾಠಾಂತರ -
"ಭಾಳಲೋಚನನಂತೆ ಕುಕವಿ ಕಪಾಳವನು ಹಿಡಿದದರಲೇ ಗೋ-
ಪಾಳವೆತ್ತುವ ಪುರುಷ ಸರಸತಿ ಪೆಸರಿನವ ನಾನು”||
ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಿಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ- ಬೋಳುಗವಿ ಎಂದರೆ ಪ್ರಾಸ ಅಲಂಕಾರ ವ್ಯಾಕರಣ ರಹಿತರಾದವರು, ಗೋಳುಗವಿಗಳು- ಕಾವ್ಯರಚನೆಯಿಂದ ದ್ರವ್ಯಸಂಪಾದನೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಗೋಳಾಡುವವರು, ಕೋಳಿಗವಿಗಳು- ಕೋಳಿಯು "ಕೊಕ್ಕೊಕ್ಕೋ ಎಂದು ಕೂಗಿದ್ದನ್ನೇ ಕೂಗುವಂತೆ ಹಾಡಿದ್ದೆ ಹಾಡೋ ಕಿಸುಬಾಯ್ದಾಸ" ಮಾಡುವವರು.
ಕರ್ಣಾಟಕಸ್ತವನವು ಎಂಬ ಎರಡನೆ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣಾಟಕ ಎಂಬ ಶಬ್ದದಲ್ಲಿ "ಣ"ತ್ವವೇ ಏಕೆ ಬರಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ತುಂಬ ಸೊಗಸಾಗಿ ಒಂದು ಭೋಗಷಟ್ಪದಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪರುಷರೇಫೆ ನತ್ವ ಮುಟ್ಟಿ ಹರುಷದಿಂದ ಣತ್ವವಾಯ್ತು
ಕರುಣಿಯೋತು ಪೇಳ್ದನಲ್ತೆ ತಾತಪಾಣಿನಿ
ಮರೆತು ಮುತ್ತಿನಂಥ ಮಾತನರರೆ ನತ್ವವನ್ನು ಬಳಸಿ
ನರರು ಪಾಪಿ ಮನುಜರಯ್ಯೊ ಪೋಪರೆಲ್ಲಿಗೆ||
ಇಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಹಾಸ್ಯವನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ವ್ಯಾಕರಣಸೂಕ್ಷ್ಮವನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ರೇಫವೆಂಬ ಸ್ಪರ್ಷಮಣಿಯ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ನಕಾರವೆಂಬ ಲೋಹವು ಣಕಾರವೆಂಬ ಚಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಸುಂದರವಾದ ರೂಪಕವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ತಾತಪಾಣಿನಿ ಎಂದು ಪಾಣಿನಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಿಯು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿ “ರಷಾಭ್ಯಾಂ ನೋ ಣಃ ಸಮಾನಪದೇ" ಎಂಬ ಪಾಣಿನಿಯ ಮೂಲಸೂತ್ರವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಹಾಗೆಯೇ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ "ಕರ್ಣ್ನಾಟಕ" “ಕರ್ಣ್ಣಾಟಕ, ಕರ್ಣಾಟಕ" ಎಂಬ ಮೂರು ರೂಪಗಳು ಕಂಡುಬರುವುದಲ್ಲದೇ "ಕರ್ನಾಟಕ" ಎಂಬ ರೂಪವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನೂ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಇವುಗಳೆಲ್ಲ ಹಾಸ್ಯಮಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಭಿರವಾದ ವಿಷಯವೂ ಇರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಇನ್ನೊಂದು ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೀಗಿದೆ-
ಮೀಶೆವೊತ್ತನಮೋಘವರ್ಷನರೇಶ ನೃಪತುಂಗಾಖ್ಯ ತಾನ-
ವಿನಾಶಿಯಾತನ ಮಾತಿಗೆದುರೆದ್ದಾರ್ಪರಾರುಂಟು
ಕೇಶಿರಾಜ ವ್ಯಾಕರಣದಾಕಾಶದೊಳು ಖರಕಿರಣ ಸುಡುವನು
ಲೇಶ ಸಂದೆಗವಿಲ್ಲವವನಾಡಿದುದನಲ್ಲೆನಲು||
ಇದರ ಪೂರ್ವಾರ್ಧಕ್ಕೆ ಪಾಠಾಂತರ-
"ಮೋ ಶೆವೆತ್ತನ ಮೀಘವಷ್ರನ ರೇ ಶನ ಪತಂಗಾಖ್ಯತಾನ ವಿ
ನಾಶಿಯಾತನ.......” (ಎಂದು ಅಟ್ಟದ ಪ್ರತಿ)
ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಿಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ-(ಇದಕ್ಕೆ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕನ್ನಡದಂತೆ ಕಂಡರೂ ಕನ್ನಡದಂತೆ ಅರ್ಥವಾಗದ ಈ ಭಾಷೆ ಕೂಡ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಾಚಿನತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆಯಲ್ಲವೇ?)
೨.ಸಂದೇಹಸಂದೋಹಸಂದೇಶವು
ಇದೊಂದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಅಸಂಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥವೆಂದು ಟಿಪ್ಪಣಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮೂರೇ ಷಟ್ಪದಿಗಳಿವೆ. ಐವತ್ತುಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕವಿಯ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರೇ ಪದ್ಯಗಳಿವೆ ಎಂದು ಇದು ಅಸಂಪೂರ್ಣಗ್ರಂಥವಂತೆ! ಆದರೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಏಕೆಂದರೆ ಕವಿ ಮೂರನೇ ಪದ್ಯದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಮುಗಿಯಿತಿಲ್ಲಿಗೀ ಸಂದೇಹಸಂದೋಹಸಂದೇಶವು" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ! ಹಾಗಾಗಿ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು! ಇಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪುರಾಣದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಗೊಂದಲವಾಗಿಸುವಂತೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಸಂದೇಹಗಳ ಸಂದೋಹವನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಕಾರಣ ಇದು ಸಂದೇಹಸಂದೋಹಸಂದೇಶ!
