Kulyā means a channel. People dig up channels so that the water can be transferred to the fields to irrigate the crops. The main purpose is agriculture. But the water can be used for drinking, for washing clothes, for bathing. While the primary purpose is different, the same can be used to serve many other purposes. This nyāya is used to illustrate such things.
Arjuna’s mind is gaining maturity. Didn’t Bhagavān say –
dadāmi buddhi-yogam...
BG 10.10
ಈ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ಈ ಮುನ್ನ ಹೇಳಿದ ಶ್ಲೋಕದ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಪರ್ಯಾಪ್ತವಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಬಹುಶಃ ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಛಂದೋವಿದರು ಇನ್ನಷ್ಟು ಪರಿಷ್ಕೃತವಾದ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ‘ವೃತ್ತರತ್ನಾಕರ’ದ ನಾರಾಯಣಭಟ್ಟೀಯ ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯು ಶ್ಲೋಕದ ಎಲ್ಲ ಪಾದಗಳ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಅಕ್ಷರಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುವಂಥ ಕೆಲವೊಂದು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ (೨.೨೧). ಅವು ಹೀಗಿವೆ:
Then he thought, ‘Fie upon me – I brought this allegation upon myself! Or why should I blame myself? The king was happy for a long time. Which other prince achieved so much, uprooted both the internal and external enemies with great tact? Did any of them take great care such that the varṇāśrama-dharma was followed without lapses? Who else has a son like Avantivardhana who is blessed with such noble qualities? Let all these be so; hasn’t Naravāhanadatta recognised me as the emperor?
nija-mahimeyan-īśaṃ tā-
n-ajan-avyayan-aprameya-navaviliptaṃ meṇ ।
tri-jagad-vyāptaṃ śaktaṃ
bhajanīyaṃ kāmyaneṃbudaṃ baṇṇisuvam ॥
Īśvara, the birthless, imperishable,
immeasurable, unattached,
pervader of all the three worlds, and powerful,
describes his own glory and
shows how he can be praised and loved.
೨. ವಿಷಮಪಾದದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಲಘುಬಾಹುಳ್ಯವುಳ್ಳ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಓಜಪಾದಗಳ ಪಂಚಮಾಕ್ಷರಗಳು ಲಘು ಅಥವಾ ಗುರುವೇ ಆಗಿರಲಿ, ಮೇಲಣ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದ್ದೇ ಆದಲ್ಲಿ ಶ್ಲೋಕದ ಧಾಟಿ ಕೆಡುವುದಿಲ್ಲ. ಇಂತಿದ್ದರೂ ಪಂಚಮಾಕ್ಷರವು ‘ಲಕ್ಷಣವಿರುದ್ಧ’ವಾಗಿ ಗುರುವಾದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಂದದ ಶ್ಲೋಕಗತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೊಗಸು ಬರುತ್ತದೆ. ಉದಾ:
ಷಾಣ್ಮಾತುರಃ ಶಕ್ತಿಧರಃ ಕುಮಾರಃ ಕ್ರೌಂಚದಾರಣಃ || (ಅಮರಕೋಶ, ೧.೧.೪೭)
ಆದರೆ ಓಜಪಾದದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧವು ಗುರುಗಳಿಂದಲೇ ತುಂಬಿದ್ದರೆ - ವಿಶೇಷತಃ ಮೂರು ಹಾಗೂ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಕ್ಷರಗಳು ಗುರುಗಳಾಗಿದ್ದರೆ - ಐದನೆಯ ಅಕ್ಷರವು ಲಕ್ಷಣಾನುಸಾರವಾಗಿ ಲಘುವಾಗುವುದೇ ಒಳಿತು.
The buds of Kadamba trees are the topic of this nyāya. These buds bloom simultaneously. If one blooms it's a given that all will bloom. One can remember how the streetlights of an area or all the lights pertaining to a drama performance lights up together. When many things happen simultaneously then this nyāya is used to describe them. It is also called kadambamukula-nyāya or kadambagolaka-nyāya.
