निषिद्धाक्षरी - 2

विवर्गाक्षरी

विगतानि वर्गाक्षराणि यस्यामिति व्युत्पत्त्या यस्यां कवितायां कस्यचन वर्गविशेषस्य अक्षराणि यत्नेन वारितानि भवन्ति सा विवर्गाक्षरीति गीतमविगीतैर्विचक्षणैः । अनेनापि प्रकारेण निषिद्धाक्षरीविभागः शक्यो वर्तयितुम् । अत्र वर्गनिषेधो द्वेधा भवितुमर्हति यथा –

  1. कृत्स्ने पद्ये कस्यचन वर्गस्य निषेधः
  2. एकैकस्मिन् पादे एकैकस्य वर्गस्य निषेधः

तदेतदुभयमपि एकैकेनोदाहरणेन स्फुटीक्रियते –

1. विषयः – शिवः । निषिद्धवर्गः – पवर्गः । अवधानी – शतावधानी डा. आर्. गणेशः ।

तुहिनशिखरवासो दिव्यरौद्राट्टहासो

ललितसितशरीरः कालकालावतारः ।

नतजननयनार्को नानुनीताढ्यतर्कोऽ

वतु कवनवितीर्णः शङ्करः शान्तिकीर्णः ॥ (शतावधानिरचनासञ्चयनम्, 352)

अपवर्गमिदं पद्यमिति पठनेनैव वेत्तुमलम् । यतिस्थानेषु कृतपदा ‘वासो–हासो’, ‘शरीरः–वतारः’ चेत्यादिका पदमैत्री पद्येऽस्मिन् चारुतानिदानम् । नतजननयनार्क इति रूपकमपीह रस्यतां तनोति ।  

2. विषयः – गजेन्द्रमोक्षः । अवधानी – श्री. पिसुपाटि चिदम्बरशास्त्री ।

निषिद्धः – प्रथमे पादे तवर्गः, द्वितीये पवर्गः, तृतीये चवर्गः, चतुर्थे तवर्गश्च ।

ग्राहावकृष्टचरणस्य गजेश्वरस्य

त्राणाय सत्वरगतिः सकलान् विसृज्य ।

सम्प्राप्तवानयमहो हरिरादिदेवः

शीघ्रक्रमश्च बहुभिर्मुहुरीक्षणीयः ॥ (The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit, 123)

मकरग्रस्तस्य करिणः परित्राणे हरेः संरम्भं रमणीयम् अभिव्यनक्ति पद्यमिदम् । कविनोपात्तं वसन्ततिलकावृत्तमपि निर्यतिकत्वादिह महदौचित्यमञ्चति ।

सैषा विवर्गाक्षरी प्रत्यक्षरनिषेधवदवधानिनं न त्रासयति । अस्याः प्रत्यक्षरनिषेधापेक्षया अल्पसमयसाध्यत्वमपि निश्चप्रचम् । अतोऽस्मिन् प्रकारे क्वचिन्मालिनी मन्दाक्रान्ता शिखरिणी चेत्यादीनां वृत्तानामपेक्षा न दुष्यति । वर्गनिषेधश्चासौ चतुर्ष्वपि चरणेषु कर्तव्यः ।[i]     

तदेवम् अवधानेषु प्रसिद्धौ निषिद्धाक्षर्या उभावपि प्रकारौ विवृतौ । अनयोः प्रकारयोः प्रत्यक्षरनिषेधो रस्यतरो यदसौ प्रतिपदं प्रष्ट्रवधानिनौ विचारपरौ कुरुते, सहृदयान् सविस्मयकौतूहलस्य परां काष्ठां नयते च । अतोऽवधानेषु निषिद्धाक्षर्याम् अमुमेव प्रकारं स्पृहयन्ति सचेतसः ।

उदाहरणान्तराणि

तदेवं न्यरूपि निखिलमपि निषिद्धाक्षरीसम्बद्धं विषयजातम् । अथात्र अन्यान्यपि कानिचन पद्यान्युदाह्रियन्ते, येषां पर्यालोचनया प्रागुक्ता अंशाः स्फुटीभवन्ति सचेतश्चेतसि । विभागेऽस्मिन् देवतास्तुतिपर एव विषयो निर्दिश्यते प्रायेण । तथापि अवधानिभेदेन अन्येऽपि - समुद्रमथनप्रभृतयः पौराणिकाः, मार्कण्डेयकाट्जुप्रमुखाः प्रासङ्गिकाः, तालवृन्तमुख्या लौकिकाः, सूर्योदयादयो वर्णनाप्रधानाश्च विषयाः तत्र तत्र निर्दिष्टा दृश्यन्ते । तन्मुखेनैव उदाहरणान्तराणि उपस्थाप्यन्ते, यथा -

1. देवतास्तुतिः । विषयः – हरिहरः । अवधानी – शतावधानी डा. आर्. गणेशः ।

वनधरतनयाधवं भजेऽहं

घनतमरम्यविनीलकन्धराभम् ।

करकनदभयं कपालमाला-

स्फुरदुरुवत्समथो हरिं हरं च ॥ (शतावधानिरचनासञ्चयनम्, 329)

पद्यमिदं नैकैर्विशेषैरस्मदीयम् अवधानं समर्हति । अत्र प्रयुक्तं वृत्तं पुष्पिताग्रा, याऽस्मिन् विभागे न इष्यते भूयोभिरवधानिभिः । पद्येऽस्मिन् प्रयुक्तानि सर्वाणि विशेषणानि श्लेषबलेन हरे हरौ चोभयत्र अनुयन्ति । यथा – वनशब्दस्य काननं सलिलं चेत्यर्थयोर्ग्रहणेन लक्ष्मीः पार्वती चोभे अपि वनधरतनये भवतः । करकनदभयं चेत्यादीनि रमणीयानि समस्तपदान्यपीह कल्पितानि । एवमिदं पद्यं तथा शिल्पितं कविना यदेतत्प्रत्यक्षरनिषेधजन्यं पद्यमिति अङ्गीकृतिः सुदुष्करा स्यादस्माकम् । काव्यधर्ममहर्निशं जुषमाणेनैवावधानिना साध्या स्यादीदृशी निर्मितिः ।

2. पौराणिकमाख्यानम् । विषयः – नलः । अवधानी – श्री. पिसुपाटि चिदम्बरशास्त्री ।

अयं राजा साक्षाज्जयमसमभाग्योच्चयगुरुः

समं प्राप्य क्षोण्या सुरुचिरयशाः पुण्यविजयः ।

बभौ भैमीप्राणप्रिय इह पुरा स प्रभुमणि-

श्चिरं सेव्यं सेव्यः प्रबलकरणैर्भावुकगुणैः ॥ (The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit, 122)

इह कृत्स्ने पद्ये तवर्गः प्रतिषिद्ध इति कृत्वा पद्यमिदं विवर्गाक्षरीप्रकारकम् । तदेतत् शिखरिण्या निबद्धमस्ति, यन्न सुकरं विवर्गाक्षर्याम् । तथापीह प्रसन्नपद्यरचना स्तुत्यर्हतां भजते । तवर्गो निषिद्ध इति कृत्वा नलशब्दमानेतुमिह नापीपरदवधानी । तथापि तेन भैष्मीप्राणप्रियप्रमुखैः शब्दैः पद्यं किंविषयकमिति स्वयंवेद्यं यच्चक्रे तदपि स्तुत्यं नः ।

3. प्रासङ्गिकवृत्तम् । विषयः – मार्कण्डेयकाट्जुः । अवधानी – डा. शङ्करराजारामः ।

दुर्धीवर्धी हर्म्यभूर्धार्ष्ट्यसक्तः

सम्यग्जैनत्रातृरत्नं मतान्धम् ।

मृत्योर्हर्षो निम्नताभृच्छिवघ्नो

मार्कण्डेयः कण्टको नीतिमार्गे ॥ (The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit, 121)

अस्य पद्यस्य विषयो जनः सर्वोच्चन्यायालयस्य भूतपूर्वो न्यायाधीशः । तस्मादिह वर्णनास्पदत्वं न लेशतोऽपि । अतः प्रतिभासम्पन्नेनाप्यवधानिना पद्यशिल्पत एव सौन्दर्यं पारितमानेतुं न त्वलङ्कारविशेषैः । तथा च तेन विषयभूतस्य जनस्य पौर्वापर्यं किञ्चिद्वा विदितं भवेत् पद्यप्रबन्धार्थम् । यद्यवधानी दैनिकवृत्तान्तेषु आत्मानं शिक्षितं न कुरुते तर्हि ईदृशप्रसङ्गेषु तस्य कान्दिशीकत्वं दुर्वारमेव स्यात् ।

4. वर्णनाप्रधानम् । विषयः – देहली ।

देहलीदिष्टपुष्पाणि प्रेक्ष्य तोरणपल्लवाः ।

प्रहसन्ति परन्त्वेका रङ्गवल्ली वयस्यति ॥ (शतावधानिरचनासञ्चयनम्, 119)

वस्तुतस्त्विह चर्तुर्ष्वपि पादेषु संवृत्तो वर्णनिषेधः । तथापि पद्यम् उदारार्थकम् अभिरामगात्रं च सन्दृब्दमिति विशेषो हृदयावर्जकः । यूयम् अधःस्थिताः वयं तु उपरि इति भावेन तोरणपल्लवाः देहलीगतानि पुष्पाण्युपहसन्ति । किञ्च सर्वस्यापि नश्वरत्वं विदती रङ्गवल्ली पुष्पाभ्याशे एव कृतवासा तन्मैत्रीमातिष्ठति – इत्येतद्रूपः अस्य पद्यस्य भावो नितान्तं हृद्यः । अनेनाभिव्यज्यमानः ‘न कोऽपि नैच्यभावेन द्रष्टव्यः’ इति सन्देशोऽपि नः सूपादेयः ।

उपसंहारः

तदेवं निषिद्धाक्षरीप्रपञ्चः, अवधानोपयुक्तौ तदीयौ द्वौ प्रकारौ, तत्र प्रष्ट्रा अवधानिना सहृदयैश्च अवधेयाः अंशाः, तन्निर्वाहे अपेक्षितं ज्ञानं कौशलं च – इत्येते विषयाः अवधानसमयमाश्रित्य नैकैरुदाहरणैः सहितं न्यरूपिषत । अनेनाध्ययनेन उपलब्धानंशान् कारिकाभिः पुनः प्रस्तूयन्ते सहृदयविनोदाय -   

यत्र प्रत्यक्षरन्यासमेकाक्षरनिषेधतः ।

वधानी रचयेत्पद्यं सा निषिद्धाक्षरी मता ॥१॥

चतुर्थे चरणे स्वैरं पदानि निदधत् कविः ।

सङ्गतार्थतया वाक्यं समाप्तिं नेतुमर्हति ॥२॥

निषेधं व्यञ्जनस्यैव कुर्यात् प्रष्टाविलम्बितम् ।

क्वचिद् युक्त्या स्वरस्यैवमनिषेधोऽपि कुत्रचित् ॥३॥

क्वचिद् वर्गनिषेधेन पादपूरणमीप्सता ।

प्रष्ट्रा विस्मायनीया स्यात् समितिः सावधानिनी ॥४॥

नेयार्थकाप्रतीतार्थक्लिष्टगूढार्थतादयः ।

चित्रकाव्यतया न्वेतां दूषयन्ति न जातुचित् ॥५॥

यत्र यन्न निवार्यं स्यात् तत्र तन्न हि दुष्यति ।

नाल्पाक्षरत्वहानिः स्यात् सूत्रेष्वचतुरादिषु ॥६॥

वसन्ततिलकान्तानि वृत्तानीह मुदे सताम् ।

द्राघीयांसि न शस्यन्ते समयाशीनि भूरिशः ॥७॥

सुसमृद्धाङ्गतादिष्टविराजद्वर्णनास्पदः ।

विषयोऽत्र प्रदातव्यो न सङ्कुचितवर्त्मकः ॥ ८॥

कोशव्याकृतिशास्त्रादिज्ञानसम्पन्नचेतसा ।

शक्या तरीतुमेषा स्यादविपन्नतयाञ्जसा ॥९॥

------------------------------------------------------------------

सन्दर्भग्रन्थसूची

  1. Avadhāna-vidya. Subbanna, CV. Hyderabad: Telugu University, 1987.
  2. Kannaḍadalli Avadhāna-kale. Ganesh, R. Hubli: Sahitya Prakashana, 2015.
  3. Śatāvadhāni-racanā-sañcayanam. Ganesh, R. (Ed. Shukla, Balram). New Delhi: Sahitya Academy, 2019.
  4. The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit. Ganesh, R. & Shashi Kiran, BN. Bangalore: Prekshaa Pratishtana, 2020.    


[i] निषिद्धाक्षर्यां वसन्ततिलकान्तान्येव वृत्तानि देयानीति, तुरीये चरणे वर्णनिषेधो न कर्तव्य इति च प्रागुक्तो नियमः प्रत्यक्षरनिषेध एव, विवर्गाक्षर्यां स नान्वेतीति भावः ।


Concluded.

 

Author(s)

About:

Dr. Ramakrishna Pejathaya is a Sanskrit scholar proficient in Jyotiṣa and Vyākaraṇa. He is a practioner of Avadhāna, a classical Indian performing art form. He currently serves as Associate Professor in the Centre for Indian Knowledge Systems at Chanakya University, Bengaluru.

Prekshaa Publications

Among the many contributions of ancient Indians to world thought, perhaps the most insightful is the realisation that ānanda (Bliss) is the ultimate goal of human existence. Since time immemorial, India has been a land steeped in contemplation about the nature of humans and the universe. The great ṛṣis (seers) and ṛṣikās (seeresses) embarked on critical analysis of subjective experience and...

One of the two great epics of India and arguably the most popular epic in the world, the Ramayana has enchanted generations of people not just in Greater India but the world over. In less than three hundred pages The Essential Ramayana captures all the poetic subtleties and noble values of the original and offers the great epic in an eminently readable form that will appeal to the learned and...

The Bhagavad-gītā isn’t merely a treatise on ultimate liberation. It is also a treatise on good living. Even the laity, which does not have its eye on mokṣa, can immensely benefit from the Gītā. It has the power to grant an attitude of reverence in worldly life, infuse enthusiasm in the execution of duty, impart fortitude in times of adversity, and offer solace to the heart when riddled by...

Indian Perspective of Truth and Beauty in Homer’s Epics is a unique work on the comparative study of the Greek Epics Iliad and Odyssey with the Indian Epics – Rāmāyaṇa and Mahābhārata. Homer, who laid the foundations for the classical tradition of the West, occupies a stature similar to that occupied by the seer-poets Vālmīki and Vyāsa, who are synonymous with the Indian culture. The author...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the sixth volume of reminiscences character sketches of prominent public figures, liberals, and social workers. These remarkable personages hailing from different corners of South India are from a period that spans from the late nineteenth century to the mid-twentieth century. Written in Kannada in the 1970s, these memoirs go...

An Introduction to Hinduism based on Primary Sources

Authors: Śatāvadhānī Dr. R Ganesh, Hari Ravikumar

What is the philosophical basis for Sanātana-dharma, the ancient Indian way of life? What makes it the most inclusive and natural of all religio-philosophical systems in the world?

The Essential Sanātana-dharma serves as a handbook for anyone who wishes to grasp the...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the fifth volume, episodes from the lives of traditional savants responsible for upholding the Vedic culture. These memorable characters lived a life of opulence amidst poverty— theirs  was the wealth of the soul, far beyond money and gold. These vidvāns hailed from different corners of the erstwhile Mysore Kingdom and lived in...

Padma Bhushan Dr. Padma Subrahmanyam represents the quintessence of Sage Bharata’s art and Bhārata, the country that gave birth to the peerless seer of the Nāṭya-veda. Padma’s erudition in various streams of Indic knowledge, mastery over many classical arts, deep understanding of the nuances of Indian culture, creative genius, and sublime vision bolstered by the vedāntic and nationalistic...

Bhārata has been a land of plenty in many ways. We have had a timeless tradition of the twofold principle of Brāhma (spirit of wisdom) and Kṣāttra (spirit of valour) nourishing and protecting this sacred land. The Hindu civilisation, rooted in Sanātana-dharma, has constantly been enriched by brāhma and safeguarded by kṣāttra.
The renowned Sanskrit poet and scholar, Śatāvadhānī Dr. R...

ಛಂದೋವಿವೇಕವು ವರ್ಣವೃತ್ತ, ಮಾತ್ರಾಜಾತಿ ಮತ್ತು ಕರ್ಷಣಜಾತಿ ಎಂದು ವಿಭಕ್ತವಾದ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನೂ ವಿವೇಚಿಸುವ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ. ಲೇಖಕರ ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಆಲೋಚನೆಯ ಸಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಈ ಹೊತ್ತಗೆ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ತೌಲನಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಅಂತಃಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಬರುವ ಬರೆಹಗಳೂ ಇಲ್ಲಿವೆ. ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರನಿಗಲ್ಲದೆ ಸಿದ್ಧಹಸ್ತನಾದ ಕವಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸ್ಫುರಿಸಬಲ್ಲ ಎಷ್ಟೋ ಹೊಳಹುಗಳು ಕೃತಿಯ ಮೌಲಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. ಈ...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the fourth volume, some character sketches of the Dewans of Mysore preceded by an account of the political framework of the State before Independence and followed by a review of the political conditions of the State after 1940. These remarkable leaders of Mysore lived in a period that spans from the mid-nineteenth century to the...

Bharatiya Kavya-mimamseya Hinnele is a monograph on Indian Aesthetics by Mahamahopadhyaya N. Ranganatha Sharma. The book discusses the history and significance of concepts pivotal to Indian literary theory. It is equally useful to the learned and the laity.

Sahitya-samhite is a collection of literary essays in Kannada. The book discusses aestheticians such as Ananda-vardhana and Rajashekhara; Sanskrit scholars such as Mena Ramakrishna Bhat, Sridhar Bhaskar Varnekar and K S Arjunwadkar; and Kannada litterateurs such as DVG, S L Bhyrappa and S R Ramaswamy. It has a foreword by Shatavadhani Dr. R Ganesh.

The Mahābhārata is the greatest epic in the world both in magnitude and profundity. A veritable cultural compendium of Bhārata-varṣa, it is a product of the creative genius of Maharṣi Kṛṣṇa-dvaipāyana Vyāsa. The epic captures the experiential wisdom of our civilization and all subsequent literary, artistic, and philosophical creations are indebted to it. To read the Mahābhārata is to...

Shiva Rama Krishna

சிவன். ராமன். கிருஷ்ணன்.
இந்திய பாரம்பரியத்தின் முப்பெரும் கதாநாயகர்கள்.
உயர் இந்தியாவில் தலைமுறைகள் பல கடந்தும் கடவுளர்களாக போற்றப்பட்டு வழிகாட்டிகளாக விளங்குபவர்கள்.
மனித ஒற்றுமை நூற்றாண்டுகால பரிணாம வளர்ச்சியின் பரிமாணம்.
தனிநபர்களாகவும், குடும்ப உறுப்பினர்களாகவும், சமுதாய பிரஜைகளாகவும் நாம் அனைவரும் பரிமளிக்கிறோம்.
சிவன் தனிமனித அடையாளமாக அமைகிறான்....

ऋतुभिः सह कवयः सदैव सम्बद्धाः। विशिष्य संस्कृतकवयः। यथा हि ऋतवः प्रतिसंवत्सरं प्रतिनवतामावहन्ति मानवेषु तथैव ऋतुवर्णनान्यपि काव्यरसिकेषु कामपि विच्छित्तिमातन्वते। ऋतुकल्याणं हि सत्यमिदमेव हृदि कृत्वा प्रवृत्तम्। नगरजीवनस्य यान्त्रिकतां मान्त्रिकतां च ध्वनदिदं चम्पूकाव्यं गद्यपद्यमिश्रितमिति सुव्यक्तमेव। ऐदम्पूर्वतया प्रायः पुरीपरिसरप्रसृतानाम् ऋतूनां विलासोऽत्र प्रपञ्चितः। बेङ्गलूरुनामके...

The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit is a definitive work on Sāhityāvadhānam, a form of Indian classical art based on multitasking, lateral thinking, and extempore versification. Dotted throughout with tasteful examples, it expounds in great detail on the theory and practice of this unique performing art. It is as much a handbook of performance as it is an anthology of well-turned...

This anthology is a revised edition of the author's 1978 classic. This series of essays, containing his original research in various fields, throws light on the socio-cultural landscape of Tamil Nadu spanning several centuries. These compelling episodes will appeal to scholars and laymen alike.
“When superstitious mediaevalists mislead the country about its judicial past, we have to...

The cultural history of a nation, unlike the customary mainstream history, has a larger time-frame and encompasses the timeless ethos of a society undergirding the course of events and vicissitudes. A major key to the understanding of a society’s unique character is an appreciation of the far-reaching contributions by outstanding personalities of certain periods – especially in the realms of...

Prekṣaṇīyam is an anthology of essays on Indian classical dance and theatre authored by multifaceted scholar and creative genius, Śatāvadhānī Dr. R Ganesh. As a master of śāstra, a performing artiste (of the ancient art of Avadhānam), and a cultured rasika, he brings a unique, holistic perspective to every discussion. These essays deal with the philosophy, history, aesthetics, and practice of...

Yaugandharam

इदं किञ्चिद्यामलं काव्यं द्वयोः खण्डकाव्ययोः सङ्कलनरूपम्। रामानुरागानलं हि सीतापरित्यागाल्लक्ष्मणवियोगाच्च श्रीरामेणानुभूतं हृदयसङ्क्षोभं वर्णयति । वात्सल्यगोपालकं तु कदाचिद्भानूपरागसमये घटितं यशोदाश्रीकृष्णयोर्मेलनं वर्णयति । इदम्प्रथमतया संस्कृतसाहित्ये सम्पूर्णं काव्यं...

Vanitakavitotsavah

इदं खण्डकाव्यमान्तं मालिनीछन्दसोपनिबद्धं विलसति। मेनकाविश्वामित्रयोः समागमः, तत्फलतया शकुन्तलाया जननम्, मातापितृभ्यां त्यक्तस्य शिशोः कण्वमहर्षिणा परिपालनं चेति काव्यस्यास्येतिवृत्तसङ्क्षेपः।

Vaiphalyaphalam

इदं खण्डकाव्यमान्तं मालिनीछन्दसोपनिबद्धं विलसति। मेनकाविश्वामित्रयोः समागमः, तत्फलतया शकुन्तलाया जननम्, मातापितृभ्यां त्यक्तस्य शिशोः कण्वमहर्षिणा परिपालनं चेति काव्यस्यास्येतिवृत्तसङ्क्षेपः।

Nipunapraghunakam

इयं रचना दशसु रूपकेष्वन्यतमस्य भाणस्य निदर्शनतामुपैति। एकाङ्करूपकेऽस्मिन् शेखरकनामा चित्रोद्यमलेखकः केनापि हेतुना वियोगम् अनुभवतोश्चित्रलेखामिलिन्दकयोः समागमं सिसाधयिषुः कथामाकाशभाषणरूपेण निर्वहति।

Bharavatarastavah

अस्मिन् स्तोत्रकाव्ये भगवन्तं शिवं कविरभिष्टौति। वसन्ततिलकयोपनिबद्धस्य काव्यस्यास्य कविकृतम् उल्लाघनाभिधं व्याख्यानं च वर्तते।

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the third volume, some character sketches of great literary savants responsible for Kannada renaissance during the first half of the twentieth century. These remarkable...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the second volume, episodes from the lives of remarkable exponents of classical music and dance, traditional storytellers, thespians, and connoisseurs; as well as his...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the first volume, episodes from the lives of great writers, poets, literary aficionados, exemplars of public life, literary scholars, noble-hearted common folk, advocates...

Evolution of Mahabharata and Other Writings on the Epic is the English translation of S R Ramaswamy's 1972 Kannada classic 'Mahabharatada Belavanige' along with seven of his essays on the great epic. It tells the riveting...

Shiva-Rama-Krishna is an English adaptation of Śatāvadhāni Dr. R Ganesh's popular lecture series on the three great...

Bharatilochana

ಮಹಾಮಾಹೇಶ್ವರ ಅಭಿನವಗುಪ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ವಿದ್ಯಾವಲಯದಲ್ಲಿ ಮರೆಯಲಾಗದ ಹೆಸರು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶೈವದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಗಳ ಪರಮಾಚಾರ್ಯನಾಗಿ  ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇವನು ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾನೆ. ಭರತಮುನಿಯ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಇವನೊಬ್ಬನೇ ನಮಗಿರುವ ಆಲಂಬನ. ಇದೇ ರೀತಿ ರಸಧ್ವನಿಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು...

Vagarthavismayasvadah

“वागर्थविस्मयास्वादः” प्रमुखतया साहित्यशास्त्रतत्त्वानि विमृशति । अत्र सौन्दर्यर्यशास्त्रीयमूलतत्त्वानि यथा रस-ध्वनि-वक्रता-औचित्यादीनि सुनिपुणं परामृष्टानि प्रतिनवे चिकित्सकप्रज्ञाप्रकाशे। तदन्तर एव संस्कृतवाङ्मयस्य सामर्थ्यसमाविष्कारोऽपि विहितः। क्वचिदिव च्छन्दोमीमांसा च...

The Best of Hiriyanna

The Best of Hiriyanna is a collection of forty-eight essays by Prof. M. Hiriyanna that sheds new light on Sanskrit Literature, Indian...

Stories Behind Verses

Stories Behind Verses is a remarkable collection of over a hundred anecdotes, each of which captures a story behind the composition of a Sanskrit verse. Collected over several years from...