‘ನೆಲೆ’: ಸಾವಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಜೀವನಮೀಮಾಂಸೆ - 3

This article is part 3 of 3 in the series "ನೆಲೆ" ಕಾದಂಬರಿಯ ವಿಮರ್ಶೆ

ಪಾರ್ವತಿ. ಇವಳೂ ಜವರಾಯಿಯಂತೆ ಜೀವನದ ಬಗೆಗೆ ಆಸ್ಥೆಯುಳ್ಳವಳು. ಯಾವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪ-ಓರಣ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮನೋಭಾವದವಳು. ಈಕೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟು-ಸಾವುಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ನರ್ಸ್ ಉದ್ಯೋಗದವಳೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭೈರಪ್ಪನವರು ಔಚಿತ್ಯ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಕೃತಿಯ ಕಥನತಂತ್ರಕ್ಕಾದ ಪ್ರಯೋಜನ ಬಲು ಮಿಗಿಲು. ನಾಯಿನಾಗರಾಜಯ್ಯನ ಸಾವಿನಿಂದ ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜವರಾಯಿಯ ಭಾವತುಮುಲವನ್ನು ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪಾರ್ವತಿಗೆ ನೆರವಾದದ್ದು ಅವಳ ವೃತ್ತಿ. ರೋಗಬಾಧಿತರನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನವೂ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವಳಿಗೆ ಸಾವಿನ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಚೆನ್ನಾಗಿತ್ತು. “ಸುತ್ತ ಆಕ್ರಮಿಸಿರುವ ಸಾವಿನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ನಡುವೆ ಅದೇ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿರುವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿದರೆ ಸಿಕ್ಕುವ ಅರ್ಥ, ಆಧಾರ, ಜೀವನದ ಬೇರೆ ಯಾವ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಲು ಸಾಧ್ಯ?” (ಪು. ೧೩೨) ಎಂದು ಯೋಚಿಸುವಾಗ ಜವರಾಯಿ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯರ ಸಂಬಂಧ ಇನ್ನಷ್ಟು ಘನಿಷ್ಠವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಮರಣದ ಅರಿವೂ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬೆಸೆಯಬಲ್ಲುದೆಂಬ ವಿಲಕ್ಷಣಸತ್ಯವನ್ನು ಲೇಖಕರು ತೋರ್ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಎಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾಣಲು ಬಂದ ಕಾಳಪ್ಪನ ಜೊತೆ ಜವರಾಯಿಯು ತನ್ನನ್ನೂ ಮರೆತು ಕಾಲಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಪಾರ್ವತಿಗೆ ಒಂಟಿತನದ ಬೇಸರವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನರ್ಸ್ ವೃತ್ತಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೇ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಗರ್ಭಕೋಶವನ್ನು ತೆಗಿಸಿಕೊಂಡ ವನಜಮ್ಮನ ನೆನಪಾಗಿ ಅವಳಂತೆ ತಾನು ಒಂಟಿಯಾಗಬಾರದೆಂದರೆ ಮತ್ತೆ ತಾಯಿಯಾಗಬೇಕೆಂಬ ಭಾವ ದೃಢವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪುಷ್ಟಿಕೊಡುವಂತೆ ಹಿಂದೆ ಮೂರು ಬಾರಿ ಗರ್ಭಸ್ರಾವ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅವಳ ಅಹಿತಾನುಭವಗಳನ್ನು ಲೇಖಕರು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಸತ್ತುಹೋದ ಮಕ್ಕಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಶೂನ್ಯತೆಯನ್ನು ತುಂಬಲು ಮತ್ತೆ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಗರ್ಭವತಿಯನ್ನಾಗಿಸಿದ ಜವರಾಯಿಯ ಮನೋಭಾವವನ್ನೇ ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಪ್ರಚೋದಿಸಿರುವುದು ಜೀವನಾಶವನ್ನು ಜೀವಸೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸರಿಪಡಿಸುವ ತುಡಿತವೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.

ಯಾವ ಹೆಣ್ಣಾದರೂ ಸರಿ, ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವವರನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡದಿರಲಾರಳೆಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ (ಪು. ೧೪೪) ಪಾರ್ವತಿ ಮತ್ತು ಜವರಾಯಪ್ಪರ ನಡುವಣ ಒಂದು ಬಿರುಕಿನ ಮೇಲೆ ಭೈರಪ್ಪನವರು ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಜವರಾಯಪ್ಪನೆಂದೂ ಪಾರ್ವತಿಯ ಮಗಳಾದ ಕಮಲೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮನಸಾರ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ್ಲ.  

ಮಗು ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ತಾಯಿಯದಾಗಬೇಕು; ತಂದೆ ಎನ್ನುವುದು ಬರಿಯ ರೂಢಿಯ ಅಂಕಿತ; ಅಪ್ಪ ಎನ್ನುವ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಇರಬಾರದೆಂದು—ತನ್ನ ಜೀವನಸಂದರ್ಭಗಳ ಸೀಮಿತ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಒಳಗಾದರೂ—ಯುಕ್ತಿಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಪಾರ್ವತಿಯದು ಸ್ವತಂತ್ರಪ್ರವೃತ್ತಿ, ದೃಢಸ್ವಭಾವ. ಇದರಿಂದಲೇ ಭೈರಪ್ಪನವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವ ಸಶಕ್ತವಾದ ಸ್ತ್ರೀಪಾತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಸ್ಥಾನ ನಿರ್ವಿವಾದವೆನಿಸಿದೆ. ಅವಳ ಮೂಲಕ ಲೇಖಕರು ಹಲವಾರು ಮೌಲಿಕ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒಕ್ಕಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳ ಚಿಂತನಗಳು ಇಡಿಯ ಕಾದಂಬರಿಯ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಗೌರವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆಯೆಂದರೆ ಅತಿಶಯವಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೆಂಗಸಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟು-ಸಾವುಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸೋಣ: “ಗಂಡಸಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿನ ಅನುಭವ ಎಂದೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಹುಟ್ಟಿಸುವ ಅನುಭವವೂ ಅವನಿಗಿರುವುದಿಲ್ಲ ... ಹೆಂಗಸು ತನ್ನ ಹುಟ್ಟಿನ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಬೇರೊಂದು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಅನುಭವಿಸಬಲ್ಲಳು. ಹುಟ್ಟಿನ ಅನುಭವ, ವಾಸ್ತವತೆಗಳು ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವಷ್ಟು ಗಂಡಿಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ ... ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಡಸಿನಷ್ಟು ಹೆಂಗಸು ಎಂದೂ ಚಿಂತಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿನ ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದ ಗಂಡಸಿಗೆ ಸಾವೇ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಾಸ್ತವತೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ವೇದಾಂತಗಳೆಲ್ಲ ಗಂಡಸಿನ ಈ ಬೇರು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಅನುಭವದಿಂದ ಬೆಳೆದು ನಿಂತವು” (ಪು. ೧೫೬, ೧೫೭).

ಇದು ಈ ಹಿಂದೆಯೇ ಪ್ರಸ್ತಾವಗೊಂಡ “...ಸಾವೆಂದರೆ ಏನೂ ಇಲ್ಲದ ಶೂನ್ಯವಲ್ಲ. ಅದೇ ನಿಜವಾಗಿ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಸಿಗಬಹುದಾದ ಸಂಗತಿ. ಹುಟ್ಟೆಂಬುದು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಸಿಗದ ಖಾಲಿ ಕಲ್ಪನೆ” (ಪು. ೧೦೫) ಎಂಬ ಕಾಳಪ್ಪನ ವಿವರಣೆಗೆ ವಿಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ತೋರಿ ವಾಚಕರನ್ನು ಹೊಸಹೊಸ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಂತಿಸಲು ಚೋದಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಮಾತುಗಳು ಪಾರ್ವತಿಯ ಅಂತರಂಗದ ಅಗಾಧತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಅನ್ಯಾದೃಶವಾಗಿ ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಭೈರಪ್ಪನವರೇ “ಜಲಪಾತ” ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಹೆರಿಗೆಯ ನೋವನ್ನು ಅನನ್ಯಸಾಧಾರಣ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿರುವುದನ್ನು ನೆನಪಿಗೆ ತಂದುಕೊಂಡರೆ, ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಅನುಭವವೇ ಅರಿವಿನ ಮಾನದಂಡವಾಗಲಾರದೆಂದು ತೋರದಿರದು.   

ಇಷ್ಟೇ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದುದು ಗಂಡು-ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಡುವಣ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಪಾರ್ವತಿಯು ವಿವರಿಸುವ ಪರಿ: “ಒಬ್ಬ ಹೆಂಗಸಿನ ಮೇಲೆ ನಿಕಟಭಾವ ಬಂದರೆ ಗಂಡಸಿಗೆ ಅವಳನ್ನು ಕೂಡುವ ಬಯಕೆಯಾಗುತ್ತೆ; ಹೆಂಗಸಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಗಂಡಸಿನ ಮೇಲೆ ನಿಕಟಭಾವ ಬೆಳೆದಾಗ ಅವನಿಂದ ತಾನೊಂದು ಮಗು ಪಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ಬಯಕೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತೆ” (ಪು. ೧೫೭). ಕಾಳಪ್ಪ ಮಾತನಾಡಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಪಾರ್ವತಿಯ ಗತಿಯೇನಾಯಿತೆಂದು ಹೇಳದಿರುವುದು ಕಥೆಯ ರೂಪದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಸಮರ್ಪಕವೆನಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿದ್ದರೂ ರಸದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಮುಚಿತವೇ ಆಗಿದೆ.

ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪಾರ್ವತಿ ಮತ್ತು ಮಾಲತಿಯರನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಭೈರಪ್ಪನವರ ಪಾತ್ರಚಿತ್ರಣವು ಅದೆಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದುದೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ತನಗೊಂದು ಮಗುವಾಗದಿದ್ದರೆ ಜೀವನದ ಅರ್ಥವೇ ನಶಿಸುವುದೆಂದು ಪಾರ್ವತಿಯು ಭಾವಿಸಿದರೆ, ಮಾಲತಿಗೆ ಸಂತಾನವು ಬೇಡದ ಬಾಧ್ಯತೆ. ಇಬ್ಬರೂ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಗಳು. ಆದರೆ, ಮಗುವನ್ನು ತಾನೊಬ್ಬಳೇ ಸಾಕಿ ಸಲಹುವೆನೆಂಬ ಪಾರ್ವತಿಯ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಮಾಲತಿಗಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ಮತ್ತು ಕುಮಾರರ ಆರ್ಥಿಕಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಅಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಅವಳ ಗ್ರಹಿಕೆ. ಜವರಾಯಿಯೇ ಇಲ್ಲವಾದ ಮೇಲೆ ಪಾರ್ವತಿಯ ಸಂತಾನಾಪೇಕ್ಷೆಯು ಮರಳುಗಾಡಿನಲ್ಲಾದ ಬಾಯಾರಿಕೆಯಂತಾಯಿತು. ತನಗೆ ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಗಂಡನ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಮಾಲತಿಗೆ ಮಗುವಾಗುವ ಸೂಚನೆ ಕೃತಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಸೃಷ್ಟಿಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷ-ಸಮಾಧಾನಗಳಿಲ್ಲ.

ಸುಬ್ಬಲಕ್ಷ್ಮಿ. ಇವಳ ಮತ್ತು ಜವರಾಯಪ್ಪನ ಸ್ವಭಾವಗಳು ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧ. ಈಕೆ ಸಮಾರಂಭಪ್ರಿಯೆಯಾದರೆ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಭ್ರಮವಿಲ್ಲ. ಸಹಜವಾದ ಕಾಮೋಪಶಾಂತಿಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಸುಬ್ಬಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ವರಿಸಿದ ಜವರಾಯಿಗೆ “ಕಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಆದ ಮದುವೆ, ಕಾಮ ಬತ್ತಿದಮೇಲೆ ಕಳಚಿ ಬೀಳಲೇಬೇಕು” (ಪು. ೮೪) ಎನಿಸಿ ಹೆಂಡತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುರಾಗ ಅಡಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಾದರೂ ತೋಟದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬಾಳುವ ಇವಳ ಬಗೆಗೆ ವಾಚಕರಲ್ಲಿ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಕುಂದುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಲೇಖಕರ ಸಂಯಮಕ್ಕೆ ಹಿಡಿದ ಕನ್ನಡಿ.

ಜವರಾಯಿಯ ಸಾವು ಈಕೆಯ ಮೇಲೆ ಬೀರಿದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಮನಗಾಣಿಸಲು ಲೇಖಕರು ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮಗಳ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಮೂಲಕ ಪರಂಪರಾಪ್ರಾಪ್ತವಾದ ನಂಬಿಕೆಗಳು ವಿವಿಧ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ರೂಪಿಸುತ್ತವೆಂದು ತೋರ್ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಜವರಾಯಪ್ಪನ ಮರಣಾನಂತರ ಅವನ ಕಿರಿಯ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀಧರ ಗರುಡಪುರಾಣವನ್ನು ಓದುವಾಗ ಅಲ್ಲಿಯ ಭಯಜನಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ಸುಬ್ಬಲಕ್ಷ್ಮಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಪಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೆ ಲಾಯರ್ ನಂಜುಡಯ್ಯನಿಂದ ತಾನು ಆಕರ್ಷಿತಳಾದ ನೆನಪು ಮರುಕಳಿಸಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಸಿವಿಸಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಲೆಯನ್ನು ಬೋಡಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಾಗ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಕುಮಾರ್ ಕೇಶತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಇವಳು ಸಹಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ಪಾಪಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಭಾರವನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಹೇರಿ, ಆ ಮೂಲಕ ಹಗುರವಾಗಲಿಚ್ಛಿಸಿ, ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ಪಾರ್ವತಿಯೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಬಗೆದು ಅವಳನ್ನು ಪರಿಪರಿಯಾಗಿ ತೆಗಳುತ್ತಾಳೆ. ಅನಂತರ ಪ್ರೇತಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಮಾತು-ಆಲೋಚನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ತಿಳಿಯುವುದೆಂಬ ಪುಟ್ಟಯ್ಯ ಜೋಯಿಸರ ಮಾತು ನೆನಪಾಗಿ ಹೆದರಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇಟ್ಟ ಪಿಂಡವನ್ನು ಕಾಗೆಗಳು ತಿನ್ನದಿರುವುದು ಅವಳ ಭೀತಿಭಾವವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಕೊನೆಗೆ ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ಕಾರಣ ಹುಡುಗುಬುದ್ಧಿಯ ಶ್ರೀಧರನ ವರ್ತನೆಯೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿ “ನಾಕು ದಿನ ಕರ್ಮ ಕಳೆಯೂವರೆಗೆ ಬರಿ ಹೊಟ್ಟೇಲಿದ್ದರೆ ಏನೂ ಗಂಟು ಹೋಗುಲ್ಲ. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಎದ್ದು ಕಾಫಿಗೀಫಿ ಕುಡೀಕೂಡದು ಅಂತ ಕಟ್ಟುಮಾಡ್ತೀನಿ ತಾಳಿ” (ಪು. ೧೮೧) ಎಂದು ಜೋಯಿಸರಿಗೆ ಭರವಸೆ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸುಬ್ಬಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಭಯವನ್ನು ಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ಮೀರಲಾಗದ, ತಮ್ಮ ಬಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಮೇಲೇರಿಸಿ ಸಮಾಧಾನ ತಂದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮಾನ್ಯಜನರೆಲ್ಲರ ಪ್ರತೀಕ.

ಭಾಷೆ, ನಿರೂಪಣವಿಧಾನ

ಕಣ್ಣುಕೋರೈಸುವಂತೆ ಎದ್ದುತೋರದೆ, ವಿಚಾರದ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ತೆರದ ಸಂಶಯಗಳಿಗೆ ಆಸ್ಪದವೀಯದಂತೆ ಪರಿಣಾಮಕರವಾಗಿ ದುಡಿಯುವುದು ಭೈರಪ್ಪನವರ ಭಾಷೆಯ ಪರಿ. ಹಾಗೆಂದಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಜಾಳುತನವಿದೆಯೆಂದಲ್ಲ. ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೂ ಅಕೃತಕವಾಗಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ನಮ್ಯತೆ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೂ ಜೀವತುಂಬಬಲ್ಲ ರಮ್ಯತೆ ಇದಕ್ಕುಂಟು. ಪ್ರಕೃತಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳೂ ಭೌಗೋಲಿಕವಾಗಿ ಒಂದೇ ಹಿನ್ನೆಲೆಯವಾದುದರಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದೇ ರೀತಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ. ಇಂತಿದ್ದರೂ ನಗರಜೀವನದ ಬಳಕೆಯಿರುವ ಮಾಲತಿಯ ಮಾತುಗಳಿಗೂ ಹಳ್ಳಿಯ ಹೊರತಾಗಿ ಬೇರೇನನ್ನೂ ಕಾಣದ ಸುಬ್ಬಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಮಾತುಗಳಿಗೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅಂತರ ಕಾಣದಿರದು. ಅವಾಚ್ಯಶಬ್ದಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಮಿಂಚಿ ಮರೆಯಾಗುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಸಂನಿವೇಶದ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸೋಲುವುದಿಲ್ಲ.

ಕಾಳಪ್ಪನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮರಣದ ಭಾವ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದಾಗ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡಿನ ಗರ್ವಿನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರತಟದ ಬಂಡೆಯೊಂದು ಅವನಿಗೆ ಸಾವಿನ ಮೂರ್ತರೂಪವೆಂಬಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಆ ಬಂಡೆಯ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಜಲದ ವರ್ಣನೆಯು ಅಮೂರ್ತತೆಯನ್ನು ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಡುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ: “ಕಪ್ಪು ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಕಪ್ಪು ಮೋಡಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮೈಯಿಂದ ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತಾ ಹಸಿರು ಅಲೆಗಳ ಕೆಳಗೆ ತಿಳಿಯದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡ ಆ ಯಮಗಂಭೀರ ಬಂಡೆಯು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಸ್ವರೂಪ ಕೊಟ್ಟಿತ್ತು ನನ್ನ ಭಾವಕ್ಕೆ. ಸಾವೇ ಜೀವನದ ಅಚಲವಾದ, ಧ್ರುವವಾದ ಸತ್ಯ. ಅದನ್ನು ಮೀರಿಸಿದ ವಾಸ್ತವತೆ ಬೇರೊಂದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಘನಭಾವ” (ಪು. ೩೧). “...ಬೇರೆಲ್ಲ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನೂ ಶೋಧಿಸಿ ತೆಗೆದು ಕಪ್ಪೊಂದನ್ನೇ ಭಟ್ಟಿಗಟ್ಟಿಸಿದ ಬಣ್ಣ. ನನ್ನೊಳಗಿದ್ದ ಭಾವದ ಯಥಾರ್ಥ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಚಿತ್ರ ಅದೇ. ನಿರ್ಜೀವ, ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯ, ನಿರ್ದಯ ಕ್ರೂರಾತೀತ ವಿಜೃಂಭಣೆ. ಚೂಪು ಅಲಗಿನ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿರುವ ಕೊಲೆಗಡುಕನ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಕ್ರೌರ್ಯವಿರಬಹುದು; ಆದರೂ ಅದು ಮಾನವೀಯ. ಮನುಷ್ಯನಿಲ್ಲದೆ, ಜೀವವಿಲ್ಲದೆ ಕ್ರೌರ್ಯವುಂಟೆ? ಆದರೆ ಅದು ಕ್ರೌರ್ಯಾತೀತ, ಜೀವವನ್ನೂ ನುಂಗಿಹಾಕುವ ಉಜ್ಜುಗಿಸುವಿಕೆಯಿದ್ದರೂ ನಿನ್ನನ್ನು ಕೊಂದು ನನಗೇನಾಗಬೇಕೆಂಬ ಉಪೇಕ್ಷೆ” (ಪು. ೩೨). ಕಾಳಪ್ಪನಿಗೆ ಹೀಗೆ ಸಾವಿನ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಕಂಡ ಬಂಡೆ ಅವನನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆದೋಯ್ದ ಮೆಕ್‌ಡೊನಾಲ್ಡ್ಗೆ ಜನನೇಂದ್ರಿಯದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ವಸ್ತು ಒಂದೆಯಾದರೂ ಅದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೇಗೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ತೋರಬಲ್ಲುದೆಂಬುದನ್ನು ಭೈರಪ್ಪನವರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ವ್ಯುತ್ಪನ್ನರೂ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಗಳೂ ಆದ ಲೇಖಕರಿಗೆ ಹೊಸಹೊಸ ಬಗೆಯ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟವೇನಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಈ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು: “...ಒಳಗೆಲ್ಲ ಭಣಗುಟ್ಟುವ ಶೂನ್ಯದ ಅನುಭವ. ಕಿಟಕಿಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿದ ಕೋಣೆಯೊಳಗೆ ಕೂತು ಗೋಡೆಗೆ ಅಳವಡಿಸಿದ ಒಂದು ಪಂಪಿನಿಂದ ಒಳಗಿನ ಗಾಳಿಯನ್ನೆಲ್ಲ ಹೊರಹಾಕಿ ಒಳಗೆ ಶೂನ್ಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದಂತಹ ಅನುಭವ” (ಪು. ೩೬). “ಮಟ್ಟ ತಪ್ಪಿದ ಇ.ಸಿ.ಜಿ. ಗೆರೆಯಂತೆ ನನ್ನ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಏರಿಳಿತವಾಗಿದ್ದು ನನಗೆ ಕೇಳಿಸಿತು” (ಪು. ೪೧).

ಜವರಾಯಪ್ಪನ ಗಮಕವಾಚನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅವನು ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬೆರೆತಾಗಿನ ಸಂನಿವೇಶವನ್ನು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ: “ಪಸರಿಸಿತು ಮಧುಮಾಸ ತಾವರೆಯೆಸಳ ದೋಣಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಯ್ದವು ಕುಸುಮರಸದುಬ್ಬರದ ತೊರೆಯನು ಕೂಡೆ ತುಂಬಿಗಳು || ಇದನ್ನ ಸಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದರೆ ಚಂದ ಅಲ್ಲವೆ? ಅಂತ ಸೂಚಿಸಿದ ಇವಳ ರಾಗಕಲ್ಪನೆ ಶಹಬ್ಬಾಸ್! ... ಒಸರ್ವ ಮಕರಂದದ ತುಷಾರದ ಕೆಸರೊಳದ್ದವು ಕೊಂಚೆಗಳು ಹಗಲೆಸೆವ ದಂಪತಿವಕ್ಕಿ ಸಾರಸ ರಾಜಹಂಸಗಳು. ಮಧುಮಾಸದ ಭಾವದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಮಿಂದು ಅನಂತರ ಆದದ್ದು ರತಿ ... ಉಹೂಂ. ರತಿ ಸರಿಯಲ್ಲ, ಇದುವರೆಗೆ ನಾನು ಕಂಡಿದ್ದುದೆಲ್ಲ ಮೈಥುನ. ತೀಟೆತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಹುಚ್ಚಿನ ಬಿಗು ಇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೊಬ್ಬಿನ ಮೈಥುನ. ನಿದ್ದೆ ಬರಲೆಂದು ಬೇಕೆಂದೇ ಬಳಲಿಕೆಯನ್ನು ಬರಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧನ. ಇಂಥ ಭಾವದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿ ಕಾಯವು ಭಾವದ ಸಾಧನವಾಗಿ ಕಾಯದ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದರೂ ಭಾವದ ಮಡು ಕಲಕದಂತೆ ಕಿವಿಗೊಟ್ಟು ಹೇಗೆ ಅಂಗಾತ ಶ್ರುತಿಯಲ್ಲಿ ಜೊತೆ ಮಲಗಿ, ಇದು ಮೈಥುನವಲ್ಲ, ರತಿಯಲ್ಲ. ಏನಿದರ ಅರ್ಥ? ಮತ್ತೆ ಒಳಗಿನಿಂದ ನಿಧಾನಗತಿಯಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿ ಬರುತ್ತದೆ, ಪಸರಿಸಿತು ಮಧುಮಾಸ, ಆಹಾ ಸಾರಂಗ ಮಧ್ಯಮವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಗ ಹಾಯ್ ಅನ್ನಿಸುವ ತೋಲನ” (ಪು. ೧೧೬). 

ವರ್ಣನೆಗಾಗಿ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಭೈರಪ್ಪನವರೆಂದೂ ಮಾಡುವವರಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣನಾಂಶಗಳು ಕಡಮೆ. ಆದರೆ ಮೇಲಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳಂತೆ ಸಂದರ್ಭೋಚಿತವಾಗಿ ಒದಗಿ ವಿಭಾವತ್ವದ ಸ್ತರಕ್ಕೇರುವ ವರ್ಣನೆಗಳು ನಿರಪವಾದವಾಗಿ ರಸಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿವೆ. 

ಸಮುಚಿತವಾದ ಆವರಣನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಭೈರಪ್ಪನವರು ಸಿದ್ಧಹಸ್ತರು; ಹೀಗಾಗಿ ಸಣ್ಣಸಣ್ಣ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನೂ ಆಯಾ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅವರು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಕಾಳಪ್ಪನನ್ನು ಕಾಣಲು ಪಾರ್ವತಿ ಬಂದಾಗ ಬಿಸಿಲಿನ ಧಗೆಯಿತ್ತೆಂದು ಕಲ್ಪಿಸಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದುವಂತೆ ರೂಮಿನಲ್ಲಿ ಫ್ಯಾನ್ ಓಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಇಡಿಯ ವಾತಾವರಣ ಮುಜುಗರದ ಭಾವದಿಂದ ಭಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ “...ಚಲನೆ ಕಷ್ಟವೆನಿಸತೊಡಗಿತು. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಗಾಳಿಯನ್ನು ನೂಕುತ್ತಿದ್ದ ಫ್ಯಾನಿನ ಅಲಗುಗಳೂ ಏಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಂಡವು” (ಪು. ೬೧).

ಇನ್ನೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವನ ಎರಡನೆಯ ಸಂಬಂಧದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಜವರಾಯಿಯನ್ನು ಕಾಣಲು ಅವನ ಹಿರಿಯ ಮಗಳು ಲಲಿತೆ ಛಾಪಾಕಾಗದದ ಅಂಗಡಿಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದೇ ದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಅಂಗಡಿಗೆಲ್ಲ ಟಿಕ್‌ಟೊಂಟಿ ಎಂಬ ತಗುಣೆಯನ್ನು ದೂರವಿಡುವ ದ್ರವವನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಹತ್ತಾರು ಹಳ್ಳಿಯ ಜನ ನಿತ್ಯವೂ ಬಂದುಹೋಗುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ತಗುಣೆ ಸೇರುವುದು ಸಹಜವಷ್ಟೆ. ಮುಜುಗರದ ಮಾತನ್ನು ಹೇಗೆ ಆರಂಭಿಸಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಯದೆ ಮೌನವಾಗಿದ್ದ ಲಲಿತೆಗೆ ಹಾರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ನೊಣಗಳ ಕಾಟದಿಂದಲೂ ಟಿಕ್‌ಟೊಂಟಿಯ ದುರ್ನಾತದಿಂದಲೂ ವಾಂತಿ ಬರುವಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ “ಅವಳಿಗೆ ಇನ್ನು ತಡೆಯಲಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಕಾಣುತ್ತೆ, ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅಂದುಬಿಟ್ಟಳು ಒಳಗೆ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದುದ್ದನ್ನು ವಾಂತಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವವಳಂತೆ. ‘ಇಲ್ಯಾಕಿರಬೇಕು ಈ ಇಷ್ಟಗಲ ರೂಮಿನಲ್ಲಿ, ಸುಮ್ಮನೆ ಮನೆಗೆ ಬಂದರೆ ಆಗದೆ?’” (ಪು. ೧೦೧). ನೊಣ, ತಗುಣೆಯನ್ನು ದೂರವಿಡುವ ದ್ರವವೇ ಮೊದಲಾದವು ಕೂಡ ಭೈರಪ್ಪನವರ ಶಕ್ತಿಯ ಕಾರಣ ಮಹತ್ತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ ಉದ್ದೀಪನವಿಭಾವಗಳಾಗಬಲ್ಲುವು. ಪ್ರತಿಭೆಯ ಪ್ರಕಾಶದಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚ-ನೀಚಭಾವಗಳು ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ನಿದರ್ಶನ ಅನವಶ್ಯ. 

ಉಪಸಂಹಾರ

“ಮೃತ್ಯುವಿನ ಅಂಚಿಗೆ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ತಲುಪಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಜೀವನದ ನಿಜವಾದ ಮಾಪನವು ಸಾಧ್ಯ” ಎಂಬುದನ್ನು ಹಾಸನದ ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ನಕ್ಷತ್ರಲೋಕದವರೆಗಿನ ದೇಶವಿಸ್ತಾರದಲ್ಲಿ, ಭೂತ-ಭವಿಷ್ಯತ್-ವರ್ತಮಾನಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಿಸುವ ಕಾಲವಿಸ್ತಾರದಲ್ಲಿ ’ನೆಲೆ’ ಕಾದಂಬರಿಯು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಸೃಷ್ಟಿ-ಕಾಮಗಳ ಅಂತರರ್ಥವನ್ನೂ ತೆರೆದಿಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಆಶ್ರಯಿಸಿರುವ ಕಥನತಂತ್ರ ಜವರಾಯಿಯ ಡೈರಿಯದಾದ ಕಾರಣ ಹಾಗೂ ಕೆಲವೇ ಘಟನೆಗಳಿದ್ದು ಪಾತ್ರಗಳ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಂದಲೇ ಕಥಾಶರೀರಕ್ಕೆ ರಕ್ತ-ಮಾಂಸಗಳು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರಣ, ಲೇಖಕರದ್ದೇ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಡಮೆ. ಇಲ್ಲಿರುವುದೆಲ್ಲ ಕವಿನಿಬದ್ಧಪ್ರೌಢೋಕ್ತಿಯ ವಿಜೃಂಭಣೆ. ಸಾವನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅಪೇಕ್ಷಿತವೇ ಎಂಬಂತೆ ಇದರ ಅಂಗಿರಸವು ನಿರ್ವೇದವನ್ನು ಸ್ಥಾಯಿಯಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಶಾಂತ. ಧರ್ಮಸೂಕ್ಷ್ಮಗಳನ್ನೂ ಆರ್ಥಿಕವಾದ ಏರುಪೇರುಗಳನ್ನೂ ಕಾಮದ ದುರ್ನಿವಾರತೆಯನ್ನೂ ಸಮಗ್ರವಾಗಿಯಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ವಿವರಿಸುವ ಈ ಕೃತಿ ತ್ರಿವರ್ಗ-ಅಪವರ್ಗಗಳ ನಡುವಣ ಸೇತುವೆಯಂತಿದೆ. 

Concluded.

 

Author(s)

About:

Shashi Kiran B N holds a bachelor’s degree in Mechanical Engineering and a master's degree in Sanskrit. His interests include Indian aesthetics, Hindu scriptures, Sanskrit and Kannada literature and philosophy.

Prekshaa Publications

Among the many contributions of ancient Indians to world thought, perhaps the most insightful is the realisation that ānanda (Bliss) is the ultimate goal of human existence. Since time immemorial, India has been a land steeped in contemplation about the nature of humans and the universe. The great ṛṣis (seers) and ṛṣikās (seeresses) embarked on critical analysis of subjective experience and...

One of the two great epics of India and arguably the most popular epic in the world, the Ramayana has enchanted generations of people not just in Greater India but the world over. In less than three hundred pages The Essential Ramayana captures all the poetic subtleties and noble values of the original and offers the great epic in an eminently readable form that will appeal to the learned and...

The Bhagavad-gītā isn’t merely a treatise on ultimate liberation. It is also a treatise on good living. Even the laity, which does not have its eye on mokṣa, can immensely benefit from the Gītā. It has the power to grant an attitude of reverence in worldly life, infuse enthusiasm in the execution of duty, impart fortitude in times of adversity, and offer solace to the heart when riddled by...

Indian Perspective of Truth and Beauty in Homer’s Epics is a unique work on the comparative study of the Greek Epics Iliad and Odyssey with the Indian Epics – Rāmāyaṇa and Mahābhārata. Homer, who laid the foundations for the classical tradition of the West, occupies a stature similar to that occupied by the seer-poets Vālmīki and Vyāsa, who are synonymous with the Indian culture. The author...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the sixth volume of reminiscences character sketches of prominent public figures, liberals, and social workers. These remarkable personages hailing from different corners of South India are from a period that spans from the late nineteenth century to the mid-twentieth century. Written in Kannada in the 1970s, these memoirs go...

An Introduction to Hinduism based on Primary Sources

Authors: Śatāvadhānī Dr. R Ganesh, Hari Ravikumar

What is the philosophical basis for Sanātana-dharma, the ancient Indian way of life? What makes it the most inclusive and natural of all religio-philosophical systems in the world?

The Essential Sanātana-dharma serves as a handbook for anyone who wishes to grasp the...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the fifth volume, episodes from the lives of traditional savants responsible for upholding the Vedic culture. These memorable characters lived a life of opulence amidst poverty— theirs  was the wealth of the soul, far beyond money and gold. These vidvāns hailed from different corners of the erstwhile Mysore Kingdom and lived in...

Padma Bhushan Dr. Padma Subrahmanyam represents the quintessence of Sage Bharata’s art and Bhārata, the country that gave birth to the peerless seer of the Nāṭya-veda. Padma’s erudition in various streams of Indic knowledge, mastery over many classical arts, deep understanding of the nuances of Indian culture, creative genius, and sublime vision bolstered by the vedāntic and nationalistic...

Bhārata has been a land of plenty in many ways. We have had a timeless tradition of the twofold principle of Brāhma (spirit of wisdom) and Kṣāttra (spirit of valour) nourishing and protecting this sacred land. The Hindu civilisation, rooted in Sanātana-dharma, has constantly been enriched by brāhma and safeguarded by kṣāttra.
The renowned Sanskrit poet and scholar, Śatāvadhānī Dr. R...

ಛಂದೋವಿವೇಕವು ವರ್ಣವೃತ್ತ, ಮಾತ್ರಾಜಾತಿ ಮತ್ತು ಕರ್ಷಣಜಾತಿ ಎಂದು ವಿಭಕ್ತವಾದ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಛಂದಸ್ಸುಗಳನ್ನೂ ವಿವೇಚಿಸುವ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ. ಲೇಖಕರ ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಆಲೋಚನೆಯ ಸಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಈ ಹೊತ್ತಗೆ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ತೌಲನಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಅಂತಃಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಬರುವ ಬರೆಹಗಳೂ ಇಲ್ಲಿವೆ. ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರನಿಗಲ್ಲದೆ ಸಿದ್ಧಹಸ್ತನಾದ ಕವಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸ್ಫುರಿಸಬಲ್ಲ ಎಷ್ಟೋ ಹೊಳಹುಗಳು ಕೃತಿಯ ಮೌಲಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. ಈ...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the fourth volume, some character sketches of the Dewans of Mysore preceded by an account of the political framework of the State before Independence and followed by a review of the political conditions of the State after 1940. These remarkable leaders of Mysore lived in a period that spans from the mid-nineteenth century to the...

Bharatiya Kavya-mimamseya Hinnele is a monograph on Indian Aesthetics by Mahamahopadhyaya N. Ranganatha Sharma. The book discusses the history and significance of concepts pivotal to Indian literary theory. It is equally useful to the learned and the laity.

Sahitya-samhite is a collection of literary essays in Kannada. The book discusses aestheticians such as Ananda-vardhana and Rajashekhara; Sanskrit scholars such as Mena Ramakrishna Bhat, Sridhar Bhaskar Varnekar and K S Arjunwadkar; and Kannada litterateurs such as DVG, S L Bhyrappa and S R Ramaswamy. It has a foreword by Shatavadhani Dr. R Ganesh.

The Mahābhārata is the greatest epic in the world both in magnitude and profundity. A veritable cultural compendium of Bhārata-varṣa, it is a product of the creative genius of Maharṣi Kṛṣṇa-dvaipāyana Vyāsa. The epic captures the experiential wisdom of our civilization and all subsequent literary, artistic, and philosophical creations are indebted to it. To read the Mahābhārata is to...

Shiva Rama Krishna

சிவன். ராமன். கிருஷ்ணன்.
இந்திய பாரம்பரியத்தின் முப்பெரும் கதாநாயகர்கள்.
உயர் இந்தியாவில் தலைமுறைகள் பல கடந்தும் கடவுளர்களாக போற்றப்பட்டு வழிகாட்டிகளாக விளங்குபவர்கள்.
மனித ஒற்றுமை நூற்றாண்டுகால பரிணாம வளர்ச்சியின் பரிமாணம்.
தனிநபர்களாகவும், குடும்ப உறுப்பினர்களாகவும், சமுதாய பிரஜைகளாகவும் நாம் அனைவரும் பரிமளிக்கிறோம்.
சிவன் தனிமனித அடையாளமாக அமைகிறான்....

ऋतुभिः सह कवयः सदैव सम्बद्धाः। विशिष्य संस्कृतकवयः। यथा हि ऋतवः प्रतिसंवत्सरं प्रतिनवतामावहन्ति मानवेषु तथैव ऋतुवर्णनान्यपि काव्यरसिकेषु कामपि विच्छित्तिमातन्वते। ऋतुकल्याणं हि सत्यमिदमेव हृदि कृत्वा प्रवृत्तम्। नगरजीवनस्य यान्त्रिकतां मान्त्रिकतां च ध्वनदिदं चम्पूकाव्यं गद्यपद्यमिश्रितमिति सुव्यक्तमेव। ऐदम्पूर्वतया प्रायः पुरीपरिसरप्रसृतानाम् ऋतूनां विलासोऽत्र प्रपञ्चितः। बेङ्गलूरुनामके...

The Art and Science of Avadhānam in Sanskrit is a definitive work on Sāhityāvadhānam, a form of Indian classical art based on multitasking, lateral thinking, and extempore versification. Dotted throughout with tasteful examples, it expounds in great detail on the theory and practice of this unique performing art. It is as much a handbook of performance as it is an anthology of well-turned...

This anthology is a revised edition of the author's 1978 classic. This series of essays, containing his original research in various fields, throws light on the socio-cultural landscape of Tamil Nadu spanning several centuries. These compelling episodes will appeal to scholars and laymen alike.
“When superstitious mediaevalists mislead the country about its judicial past, we have to...

The cultural history of a nation, unlike the customary mainstream history, has a larger time-frame and encompasses the timeless ethos of a society undergirding the course of events and vicissitudes. A major key to the understanding of a society’s unique character is an appreciation of the far-reaching contributions by outstanding personalities of certain periods – especially in the realms of...

Prekṣaṇīyam is an anthology of essays on Indian classical dance and theatre authored by multifaceted scholar and creative genius, Śatāvadhānī Dr. R Ganesh. As a master of śāstra, a performing artiste (of the ancient art of Avadhānam), and a cultured rasika, he brings a unique, holistic perspective to every discussion. These essays deal with the philosophy, history, aesthetics, and practice of...

Yaugandharam

इदं किञ्चिद्यामलं काव्यं द्वयोः खण्डकाव्ययोः सङ्कलनरूपम्। रामानुरागानलं हि सीतापरित्यागाल्लक्ष्मणवियोगाच्च श्रीरामेणानुभूतं हृदयसङ्क्षोभं वर्णयति । वात्सल्यगोपालकं तु कदाचिद्भानूपरागसमये घटितं यशोदाश्रीकृष्णयोर्मेलनं वर्णयति । इदम्प्रथमतया संस्कृतसाहित्ये सम्पूर्णं काव्यं...

Vanitakavitotsavah

इदं खण्डकाव्यमान्तं मालिनीछन्दसोपनिबद्धं विलसति। मेनकाविश्वामित्रयोः समागमः, तत्फलतया शकुन्तलाया जननम्, मातापितृभ्यां त्यक्तस्य शिशोः कण्वमहर्षिणा परिपालनं चेति काव्यस्यास्येतिवृत्तसङ्क्षेपः।

Vaiphalyaphalam

इदं खण्डकाव्यमान्तं मालिनीछन्दसोपनिबद्धं विलसति। मेनकाविश्वामित्रयोः समागमः, तत्फलतया शकुन्तलाया जननम्, मातापितृभ्यां त्यक्तस्य शिशोः कण्वमहर्षिणा परिपालनं चेति काव्यस्यास्येतिवृत्तसङ्क्षेपः।

Nipunapraghunakam

इयं रचना दशसु रूपकेष्वन्यतमस्य भाणस्य निदर्शनतामुपैति। एकाङ्करूपकेऽस्मिन् शेखरकनामा चित्रोद्यमलेखकः केनापि हेतुना वियोगम् अनुभवतोश्चित्रलेखामिलिन्दकयोः समागमं सिसाधयिषुः कथामाकाशभाषणरूपेण निर्वहति।

Bharavatarastavah

अस्मिन् स्तोत्रकाव्ये भगवन्तं शिवं कविरभिष्टौति। वसन्ततिलकयोपनिबद्धस्य काव्यस्यास्य कविकृतम् उल्लाघनाभिधं व्याख्यानं च वर्तते।

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the third volume, some character sketches of great literary savants responsible for Kannada renaissance during the first half of the twentieth century. These remarkable...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the second volume, episodes from the lives of remarkable exponents of classical music and dance, traditional storytellers, thespians, and connoisseurs; as well as his...

Karnataka’s celebrated polymath, D V Gundappa brings together in the first volume, episodes from the lives of great writers, poets, literary aficionados, exemplars of public life, literary scholars, noble-hearted common folk, advocates...

Evolution of Mahabharata and Other Writings on the Epic is the English translation of S R Ramaswamy's 1972 Kannada classic 'Mahabharatada Belavanige' along with seven of his essays on the great epic. It tells the riveting...

Shiva-Rama-Krishna is an English adaptation of Śatāvadhāni Dr. R Ganesh's popular lecture series on the three great...

Bharatilochana

ಮಹಾಮಾಹೇಶ್ವರ ಅಭಿನವಗುಪ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ವಿದ್ಯಾವಲಯದಲ್ಲಿ ಮರೆಯಲಾಗದ ಹೆಸರು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶೈವದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಗಳ ಪರಮಾಚಾರ್ಯನಾಗಿ  ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇವನು ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾನೆ. ಭರತಮುನಿಯ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಇವನೊಬ್ಬನೇ ನಮಗಿರುವ ಆಲಂಬನ. ಇದೇ ರೀತಿ ರಸಧ್ವನಿಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು...

Vagarthavismayasvadah

“वागर्थविस्मयास्वादः” प्रमुखतया साहित्यशास्त्रतत्त्वानि विमृशति । अत्र सौन्दर्यर्यशास्त्रीयमूलतत्त्वानि यथा रस-ध्वनि-वक्रता-औचित्यादीनि सुनिपुणं परामृष्टानि प्रतिनवे चिकित्सकप्रज्ञाप्रकाशे। तदन्तर एव संस्कृतवाङ्मयस्य सामर्थ्यसमाविष्कारोऽपि विहितः। क्वचिदिव च्छन्दोमीमांसा च...

The Best of Hiriyanna

The Best of Hiriyanna is a collection of forty-eight essays by Prof. M. Hiriyanna that sheds new light on Sanskrit Literature, Indian...

Stories Behind Verses

Stories Behind Verses is a remarkable collection of over a hundred anecdotes, each of which captures a story behind the composition of a Sanskrit verse. Collected over several years from...