Literature

ಭೂಮಿಕೆ

ಮಾಸರ್ತುದರ್ವೀಪರಿಘಟ್ಟನೇನ

ಸೂರ್ಯಾಗ್ನಿನಾ ರಾತ್ರಿದಿವೇಂಧನೇನ |

ಅಸ್ಮಿನ್ಮಹಾಮೋಹಮಯೇ ಕಟಾಹೇ

ಭೂತಾನಿ ಕಾಲಃ ಪಚತೀತಿ ವಾರ್ತಾ ||

ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷ “ಏನು ವಾರ್ತೆ?” ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ, “ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಬೆಂಕಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿ, ಹಗಲು-ರಾತ್ರಿಗಳನ್ನೇ ಒಲೆಗೆ ಇಂಧನವನ್ನಾಗಿಸಿ, ಮೋಹವೆಂಬ ಬಾಣಲೆಯಲ್ಲಿ ಋತು-ಮಾಸಗಳೆಂಬ ಸೌಟಿನ ಮೂಲಕ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕಾಲನೆಂಬ ಬಾಣಸಿಗ ಬೇಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ” ಎಂಬುದು ಧರ್ಮರಾಜ ಕೊಟ್ಟ ಉತ್ತರ.

ಚಾರುದತ್ತ ಗೆಳೆಯ ಮೈತ್ರೇಯನ ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುಬಿದ್ದು ನಾಟ್ಯವನ್ನು ಕಾಣಲು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ಈ ಮುನ್ನ ತಾನು ಕಂಡಿದ್ದ ವಸಂತಸೇನೆಯ ಅಭಿನಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಅವನು ಹಿಂದೆ ಅವಳ ನೃತ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈಗ ಆಮ್ರಪಾಲಿಯ ಕೈಯಲ್ಲಿ ತರಪೇತಿ ಪಡೆದ ವಸಂತಸೇನೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ಹಿಂದೆಗೆಯುವ ಕಾರಣವೇ ಬೇರೆ. ಅವನೀಗ ಬರಿಗೈಯವನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಕೈಯೆತ್ತಿ ಕೊಡಲಾಗದಿರುವುದು ಅವನಿಗೆ ಮಿಗಿಲಾದ ಕಷ್ಟ:

चन्द्राननार्धदेहाय चन्द्रांशुसितभूतये।

चन्द्रार्कनलनेत्राय चन्द्रार्धशिरसे नमः॥

करेण कुञ्चिताग्रेण लीलयोन्नमितेन यः।

भाति सिद्धीरिव ददत् स पायाद्वो गजाननः ॥

 

Salutations to Śiva, who has the moon-faced Pārvatī occupying half his body that is smeared with ash resembling the cool rays of the moon and he, who possesses the Sun, the Moon and the Fire as his eyes.

ಎಷ್ಟೇ ಗಾಢವಾದ ಸ್ನೇಹ-ಪ್ರೇಮಗಳ ಸಂಬಂಧವಾದರೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲರಿಂದಲೂ - ಪ್ರಿಯರಿಂದರೂ ಸಹ - ಮುಟ್ಟಲಾಗದಂತಹ ತನ್ನದೇ ಆದ ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಮೂಲೆ (ಪರ್ಸನಲ್ ಸ್ಪೇಸ್) ಇರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಯಾರೂ ಎಂದೂ ಮುಟ್ಟಲು, ಒಳಹೊಗಲು ಯತ್ನಿಸಬಾರದು. ಈ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೂ ಪರಸ್ಪರ ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಾಗಲೇ ಪ್ರೇಮ-ಸ್ನೇಹಗಳ ಪರಿಪೂರ್ಣ ವಿಕಸನ ಸಾಧ್ಯವೆನಿಸುತ್ತದೆ.

Even the strongest of the rākṣasas couldn’t stand before him as his breath itself felt like a tornado. They tied their waists and exerted themselves for the cause. Ten thousand rākṣasa warriors shouted in unison along with various percussion instruments like drums being played! Kumbhakarṇa didn’t wake up! They brought in animals like elephants, horses, camels and donkeys, beat them up to make them trumpet, neigh, grunt and bray. With these sounds they also used a lot of other instruments to whip up a frenzy.

Padmāvatī-lambaka

देहार्धधृतकान्तोऽपि तपस्वी निर्गुणोऽपि यः।

जगत्स्तुत्यो नमस्तस्मै चित्ररूपाय शंभवे॥

चलत्कर्णाग्रविक्षिप्तगण्डोड्डीनालिमण्डलम्।

धुन्वानं विघ्नसङ्घातमिव विघ्नान्तकं नुमः॥

I bow down to the divine, who has his beloved occupying half his body, but is yet a tapasvī and beyond attributes. I bow down to this amazing form of Śiva, who is adored by the world.

In Madhuvana

ಉದಯನನಂಥ ಅಪ್ರತಿಮ ಕಲಾವಿದನ ಬಗೆಗೆ ಸ್ವತಃ ಕಲಾವಿದೆಯೂ ಕಲಾಪ್ರೇಮಿಯೂ ಆಗಿದ್ದ ವಾಸವದತ್ತೆಯ ಅಭಿಮಾನ, ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಎಲ್ಲ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಜವಾದದ್ದು. ಅವಳು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ನೆರವಿನಿಂದ ತಂದೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಉದಯನನನ್ನು ಗುರುವಾಗಿ ಪಡೆದು ವೀಣಾವಾದನ ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದಳು. ಹೀಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪ್ರೇಮವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಪಾಲಕನ ಕುತಂತ್ರ ತಿಳಿದ ಕೂಡಲೇ ವಾಸವದತ್ತೆ ತನ್ನ ಗುರು ರೇಭಿಲನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಯೌಗಂಧರಾಯಣನಿಗೆ ತಿಳಿಸಲು ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಅದರಂತೆ ಶರ್ವಿಲಕ ವಿಂಧ್ಯಾಟವಿಯನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಕೌಶಾಂಬಿಗೆ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಉದಯನ ಸೆರೆಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಮಹಾಮಾತ್ಯನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ವಿಶ್ವರೂಪದ ಪರಿಚಯ ನಮಗಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೌಶಾಂಬಿ-ಉಜ್ಜಯಿನಿಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘರ್ಷ

7. Upon observing his conduct, Sage Kaśyapa expressed his appreciation. He said, “O noble one! There never was an emperor equal to you; when you are seated on the dharmāsana—the seat of justice—you are not swayed by passion, prejudice, or malice. In the past, emperors such as Ṛṣabha were riddled with several flaws and ended up getting destroyed, losing all their wealth. Indra punished Ṛṣabha, Sarvadamana, and Bandhujīvaka for their excessive arrogance.